Thich Nhat Hanh 93 yaşında, tüm dünyada ilgiyle takip edilen bir keşiş; daha da önemlisi, bir barış aktivisti. Farkındalık (mindfulness) ve nefes çalışmaları, meditasyon ile ilgili basit, herkes tarafından anlaşılabilir öğretilerinin yanı sıra, savaş karşıtı eylemleriyle de dikkat çekmiş bir üstad. Hanh, 1960’lı yıllarda taraf tutmayarak savaşa karşı olduğunu belirtmesi ve komünü ile birlikte savaş mağdurlarına ulaşmak istemesi nedeniyle Güney Vietnam hükümeti tarafından ülkeden sürgün edilmişti. Savaşı desteklemediği için ihanetle suçlanarak ülkesinden uzaklaştırılmasına rağmen çok geçmeden sesini Batı dünyasına duyurmayı başarmış ve 1967 yılında Martin Luther King tarafından Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterilmişti.

Thich Nhat Hanh’a göre mutluluğun ve iyi bir yaşamın sırrı farkındalıkta gizli. Farkında olarak nefes alıp verme pratiği yaparak hayatta yaptığımız her şeyi farkındalıkla yapmayı alışkanlık haline getirdiğimizde, hayatın olağan akışı içerisinde zorlanmadan var olabiliriz.

Ölüm de hayatın bir parçası. Thich Nhat Hanh’ın yol göstericiliğinde, ölüm üzerine farklı bir açıdan düşünmeyi deneyelim:

Bırakmak özgürleştirir

Vox yazarı Eliza Barclay’in Thich Nhat Hanh’ın öğrencilerinden Phap Dung ile yaptığı röportajda, bilge keşişin ölüm ile ilgili öğretisine dair basit ve muhteşem doneler var: “Doğum, yaşlılık, hastalık ve ölüm var. Bunlarla nasıl baş edeceğiz? Ölüm, bırakmakla ilgilidir. Bedenimizi, duygularımızı, düşüncelerimizi, kimliğimizi bırakmak demektir. Ancak sorun şu ki, biz günbegün ölmemize izin vermiyoruz. Birbirimiz ve kendimiz hakkındaki düşüncelerimizi her gün peşimizde taşıyoruz. Bu bazen iyi bir şey olabilir ancak genellikle bizim büyümemizi engeller. Kendimizi markalaştırıp bir fikre hapsetmiş oluruz. Bırakma, salıverme pratiği bizi eşitliğe, özgürlüğe ve barışa götürebilir. Her gün yeniden doğmuş olarak uyanmamızı sağlayabilir.”

Bedenden ibaret değiliz

Bir gün öleceğimizin farkındayız. Bedenimiz yok olacak. Ancak pratiğimiz ve farkındalığımız yeterince güçlüyse, ölmekte olan bedenimizin ötesine bakabilir, manevi varlığımızı, spiritüel bedenimizi de görebiliriz. Konuşmalarımız, düşüncelerimiz ve hareketlerimiz biz öldükten sonra da yaşamaya devam eder.

Beden yaşar, zihin de öyle. Ancak beden öldüğünde, zihnin çalışması sayesinde bu dünyaya getirdiğimiz ne varsa yaşamaya devam eder. Bu farkındalık, ölüm korkusunu aşmak için çok faydalı. Nihai boyutta sonsuz olduğumuzun bilincine varmak ve bu fikri gündelik farkındalık pratiğimize entegre etmek, her anı kutlamamızı ve hayatımızdaki herkesi tüm kapasitemizle sevebilmemizi mümkün kılar.

Thich Nhat Hanh, kendi ölümüyle ilgili şöyle bir mesaj bırakmış: “Lütfen benim için bir Stupa (Budist Türbesi) inşa etmeyin. Lütfen küllerimi bir vazoya kilitleyip kim olduğumu kısıtlamayın. Biliyorum, bu bazılarınız için zor olacaktır. İlla ki benim için bir türbe yapmanız gerekirse, lütfen üzerinde ‘Ben burada değilim’ yazılı bir levhayı bu türbeye asın. Hatta ek olarak, ‘ben burada da değilim’ yazan ikinci bir levha da asabilirsiniz. Üçüncü levhaya da şunu yazın: ‘Eğer herhangi bir yerdeysem, farkındalıklı nefesinizde ve barışçıl adımlarınızdayım.’”

Ölüm yoksa korku yok

Thich Nhat Hanh’ın türkçe’ye “Ölüm Yok Korku Yok” adıyla çevrilen kitabından alıntılar:

“Erik ağacına bak. Ağaçtaki her erikte, erik ağacını ve önceki nesil erik ağaçlarını da içeren bir çekirdek var. Erik çekirdeği, sonsuz bir erik ağacı içerir. Çekirdekte nasıl erik ağacı olunacağını; dalların, yaprakların, çiçeklerin ve eriklerin nasıl üretileceğini bilen bir zeka ve bilgelik vardır. Erik bunu kendi başına yapamaz. Erik bunu yapabilecektir çünkü birçok nesilden, atalarından bu deneyimi ve bilgi mirasını almıştır. Sen de tıpkı erik ağacı gibisin; nasıl dolu bir insan olacağının bilgeliğine ve zekasına sahipsin; çünkü sadece kan bağı ile bağlı olduğun atalarından değil, spiritüel atalarından da sonsuz bir bilgelik miras aldın.”

“Bir dostuna meditatif bir gözle bakarsan, onun önceki nesillerini ve atalarını da görürsün. Artık daha saygılısındır, çünkü dostlarının ve kendi bedeninin tüm atalar için kutsal bir ev olduğunu bilirsin. Aynı zamanda, bedenimizin sonraki nesiller için de kaynak olduğunu bilirsin. Bizden sonra geleceklere saygılı ve nazik olacaksak, bedenimize zarar veremeyiz. Uyuşturucuyla ya da zehirli gıdalarla vücudumuza zarar veremeyiz. Çünkü artık tezahür etme anlayışımızın daha sağlıklı ve sorumluluk dolu bir yaşama yardımcı olacağını biliriz.”

“Bir dalganın suya dönmesi için ölmesi gerekmez. O zaten şimdi, şu anda da sudur. Bizim de aynı şekilde, Tanrı’nın Krallığı’na geçiş yapmak için ölmemiz gerekmez. Tanrı’nın Krallığı, şimdi ve burada bizim temelimizdedir. En derin pratiğimiz, her gün bu nihai boyutu görmeye ve ona dokunmaya çalışmak olmalıdır; doğumun da ölümün de olmadığı gerçeğini görmeliyiz.”

“Ayışığı altında, çay çalılarının arasında yavaşça yürürken fark ettim ki, o anda annem hala benimleydi. O anda annem, beni okşayan ayışığıydı, hep yaptığı gibi yavaşça, tatlı tatlı okşuyordu beni. Harikaydı! Ayaklarım toprağa değdiği her an biliyordum ki annem de orada benimleydi. Bu bedenin sadece bana ait olmadığı biliyordum; bedenim annemin, babamın, büyükanne ve büyükbabalarımın yaşayan bir devamıydı. Yere bastığını gördüğüm ayağım, aslında tüm atalarımın ayağıydı. Orada annem ve ben, toprağa ayak izimizi bırakıyorduk.”

“Her gün, birçok kez yeniden doğuyorum. Her an bir yeniden doğuş anıdır. Çalışmalarım, dünyaya ışık, özgürlük ve mutluluk getirecek şekilde tezahür etmek üzere yeniden doğmamı sağlamaya çalışmaktan ibaret. Yanlış hareketlerin yeniden doğmaması için pratik yapıyorum. Eğer zalimce düşünceler ya da nefret dolu sözcüklerim olursa, yeniden doğacak olan bunlardır, o zaman onları yakalayıp geri çekmek zor olacaktır. Bu tip olumsuz yaratımlar kaçan bir at gibi olur. Fiziksel hareketlerimizin, konuşmalarımızın ve zihnimizin yanlış yöne gitmemesini sağlamak için çalışmalıyız.”

Farkındalık ve mutluluğa dair 10 basit öneri

Vietnamlı bir keşiş olan ve günümüzde yaşayan en kıymetli Zen ustası kabul edilen Thich Nhat Hanh’dan farkındalık ve mutluluk üzerine 10 tavsiye...

10

1. Uyanır uyanmaz tebessüm edin "Yataktan çıkmadan önceki saniyeleri nefesinize sahip çıkmak için kullanın" diyen Thich Nhat Hanh, gülümsemenin iyileştirici etkisine dikkat çekiyor. Güne gülümseyerek başlarsanız, gülümseyerek devam edebilirsiniz. Tavana ya da duvara hatırlatıcı bir işaret koyabilir, her güne gülümseyerek başlamayı alışkanlık haline getirebilirsiniz.

2. Boş zamanlarda hafifçe gülümseyin Kendinizi fark ettiğiniz her an gülümsemeyi deneyin. Herhangi bir şeye bakarken, öylece dururken, düşünürken, müzik dinlerken gülümseyin. Siz gülümsediğinizde, beyninize her şeyin yolunda olduğuna dair küçük bir sinyal göndermiş olacaksınız ve sinir sisteminiz gerisini halledecek. Mutlu, rahat ve huzurlu hissettiğinizde salgıladığınız hormonları tetiklemek için biraz gülümsemeniz yeterli!

3. Uzanmış durumdayken kendinizi serbest bırakın Düz bir yerde sırt üstü uzanın. İki kolunuz rahatça yere uzanmış olsun ve bacaklarınızı hafifçe aralayarak serbest bırakın. Hafifçe gülümsemeyi ihmal etmeden, dikkatinizi nefesinize odaklayın. Yavaşça nefes alıp verirken vücudunuzdaki her kası gevşetin. Thich Nhat Hanh, Farkındalığın Mucizesi kitabında şöyle öneriyor: "Her kası sanki zeminden süzülerek aşağıya doğru ağır ağır çöküyormuş gibi ya da kuruması için hafif esintiye bırakılan yumuşak ve akıcı bir ipek kumaş gibi rahatlatın. Dikkatinizi yalnızca nefesinize ve gülümsemenize vererek tümüyle gevşeyin. Kendinizi ılık bir sobanın önünde, kasları herhangi birinin dokunuşuna hiç direnmeden teslim olan tümüyle gevşemiş bir kedi olarak düşünün."

4. Oturma pozisyonunda gevşeyin Yerde bağdaş kurup oturun, ya da sandalyede, koltukta rahat bir oturuş bulup yine nefesinize odaklanın. Hafifçe gülümseyerek ve nefesinizi takip ederek, vücudunuzu gevşetin. Bunu fırsat bulduğunuz her an, her yerde yapabilirsiniz. Özel meditasyon teknikleri bilmenize ya da mis kokulu ağaçların altında oturmanıza gerek yok.

5. Nefesinizi adımlarınızla ölçün Farkındalığın Mucizesi kitabında, yürürken yapabileceğiniz basit bir farkındalık çalışmasını Hanh şöyle anlatıyor: "Bahçede, bir nehir boyunda veya bir köy yolunda ağır ağır, telaşsızca yürüyün. Normal nefes alın. Nefesinizin uzunluğunu, nefes alış verişinizi adımlarınızı sayarak belirleyin. Birkaç dakika bunu yapmaya devam edin. Nefes vermenizi bir adımla uzatmaya başlayın. Daha uzun nefes almak için zorlamayın. Doğal şekline bırakın. Nefes almanızı, bir uzatma arzusu var mı diye dikkatle izleyin. On nefes boyunca devam edin. Şimdi nefes vermeyi bir adım daha uzatın. Nefes almanız da bir adım uzuyor mu yoksa uzamıyor mu diye izleyin. Nefes almayı ancak size mutluluk vereceğini hissettiğinizde uzatın. Yirmi nefes sonra nefesinizi normale döndürün. Yaklaşık beş dakika sonra uzatılan nefesleri uygulamaya yeniden başlayabilirsiniz. En ufak bir yorgunluk hissettiğinizde normale dönün. Birkaç seans yapılan, uzatılan nefes egzersizinden sonra nefes vermeniz ve nefes almanızın süresi eşitlenecektir. Normale dönmeden önce uzun ve eşit nefesleri on ile yirmi nefesten fazla uygulamayın."

6. Bir sohbeti sürdürürken nefesinizi izleyin Nefes farkındalığı çalışması yapmanız için yalnız veya sessiz bir ortamda olmanız gerekmez. Arkadaşlarınızla konuşurken ya da işyerinde toplantıdayken, birilerini dinlerken de nefesinizi izleyebilirsiniz. Böylece dikkatiniz tam olarak o 'anda' olacak, kendinizin ve anın farkında olarak sohbetin tadını çıkarabileceksiniz.

7. Gündelik işlerinizi yaparken farkında olun Thich Nhat Hanh, farkındalığı deneyimlemenin yollarından bahsederken, ev işlerinin de ayrı bir yeri olduğundan bahsediyor. O an yaptığınız şey her neyse, bunu nefesinizin farkında olarak, telaşsızca yaptığınızda yine tüm dikkatinizi o ana vermiş olursunuz. Bulaşık yıkarken, çay hazırlarken, evinizi temizlerken, banyo yaparken aklınızın başka şeylere takılmasını engellemek için yine nefesinizi takip edin. Yavaşça nefes alıp verin ve yaptığınız işi yavaşça yapmaya çalışın. Hazırladığınız çayın şifasını, güzelce yıkanıp temizlendikten sonraki ferahlığınızı en derin haliyle hissedin.

8. Farkındalık günü "Haftanın bir gününü, kendi durumunuza uygun olan herhangi bir günü ayırın. Diğer günlerde yaptığınız işleri unutun. Hiçbir toplantı organize etmeyin veya arkadaşlarınızı çağırmayın. Sadece evi temizlemek, yemek pişirmek, giysileri yıkamak ve toz almak gibi basit işler yapın. Ev temiz ve tertipli olduktan sonra her şeyinizi düzene koyduktan sonra yavaş çekim bir banyo yapın. Daha sonra çay demleyin ve için. Kitap okuyabilir ya da arkadaşlarınıza mektup yazabilirsiniz. Daha sonra nefes alıştırması yapmak için bir yürüyüşe çıkın. Kitap okurken ya da mektup yazarken farkındalığınızı koruyun, yazının veya mektubun sizi başka yerlere çekip götürmesine izin vermeyin. Kitap okurken ne okuduğunu bilin, mektubu yazarken ne yazdığınızı bilin. Müzik dinlerken veya bir arkadaşınızla sohbet ederken aynı yöntemi izleyin. Akşam olduğunda kendinize hafif bir yemek hazırlayın, belki sadece bir meyve veya bir bardak meyve suyu. Yatağa gitmeden önce bir saat meditasyon yapın. Nefesinize hakim olun. Gözleriniz kapalı, midenizin ve göğsünüzün inip kalkmasını izlerken yumuşak nefesler alın (nefes çok uzun olmamalıdır). Gün içindeki her hareket her zamankinden en az iki kez daha yavaş olmalıdır."

9. Çakıl taşı metaforu Kendinizi tamamen sakin ve gevşek bırakabilmeniz için deneyebileceğiniz kolay bir meditasyon yöntemi: "Hareketsiz otururken ve yavaş nefes alırken, berrak bir derenin içine düşen bir çakıl taşı olduğunuzu düşünün. Dibe çökerken hareketinizi yönlendirme maksadı yoktur. Dere yatağındaki yumuşak kum üzerinde tümüyle dinlenilecek noktaya doğru batın. Aklınız ve bedeniniz tam dinlenmede, kum üzerinde dinlenen bir çakıl taşı olana kadar çakıl taşı üzerine meditasyon yapmaya devam edin. Bir yandan nefesinizi izlerken, bu huzuru ve neşeyi sürdürün. Geçmişe ve geleceğe ait hiçbir düşünce, şimdiki huzur ve neşenizden sizi çekip uzaklaştıramaz. Evren şimdiki anda vardır. Hiçbir arzu sizi şimdiki huzurdan uzaklaştıramaz, ne Buddha olma ne de bütün varlıkları kurtara arzusu. Buddha olmanın ve bütün varlıkları kurtarmanın, ancak şimdiki anın saf huzur temelinde gerçekleşebileceğini bilin."

10. Nefesinizi sayın Nefes farkındalığı, Hanh'ın anlattığına göre tam olarak şu anda bulunmanın, farkındalığın anahtarıdır. Kolayca yapabileceğiniz nefes farkındalığı egzersizleri ile ihtiyacınız olan her anda dikkatinizi nefesinize vermeyi ve lüzumsuz kaygılarla gerilmenizi sağlayan dağınık düşünceleri bertaraf etmeyi alışkanlık haline getirebilirsiniz.