Covid-19 yaşadıysanız ancak geçmeyen öksürük, yorgunluk ve unutkanlık, ayrıca nefes darlığı gibi günlük hayatınızı etkileyen başka şikayetleriniz varsa “Uzamış Covid” yaşıyor olabilirsiniz.

Covid-19’a yakalananların yaklaşık yüzde 10 ila 20'sinin haftalar hatta aylar boyunca uzun süreli COVID semptomları yaşadığını söyleniyor. Covid-19’a yakalanan çoğu kişi birkaç hafta içinde iyileşirken, bazıları hastalığın başlangıcından itibaren 4 hafta ve daha fazla süre boyunca kalıcı belirtiler gösteriyor. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), bu durum sonucunda 6 Ekim 2021’de “COVID-19 sonrası durum” olarak adlandırdığı uzun süreli COVID için resmi tanımın yer aldığı bir belge yayınladı.

Hastalık sonrasında da geçmeyen koronavirüs belirtileri, Uzamış (Long) Covid, Kronik Covid Sendromu ve Post-akut COVID-19 (PASC) olarak da tanımlanıyor. Çeşitli belirtilerle kendini gösteren Uzamış Covid veya diğer adıyla Post-Covid (Covid sonrası) Sendromu, hastalığı ağır geçiren bazı hastalarda sonradan ortaya çıkabilen felç ve kalp krizi durumları ile bağlantılı gösteriliyor. Uzamış Covid’i önlemenin tek yolu, SARS Covid-19’a yakalanmamak olarak gösteriliyor. Çünkü kimlerin bu sorun ile karşı karşıya kalacağı halen belirsiz görünüyor. Kalp krizi belirtileri nelerdir? yazısını okumak için tıklayınız...

Uzamış Covid belirtileri

Uzamış COVİD belirtileri olarak kendini gösteren şikayetler geçmeyen yorgunluk, nefes darlığı, geçmeyen öksürük, eklem ağrısı, göğüs kafesinde ağrı, uzun süren hastalık belirtilerine ve yoğun bakım deneyimine bağlı depresyon, kas ağrıları, mide-bağırsak sisteminde problemler, baş ağrısı, beyin sisi olarak da adlandırılan kafa karışıklığı, odaklanamama ve düşünceleri kelimelere dökmekte zorlanma problemleri olarak bildiriliyor. Bu belirtiler hastalığın bitiminde yani ilk iyileşme sürecinden sonra tekrar görülmeye başlanabiliyor. Kafa karışıklığı ve unutkanlığın elbette başka sebepleri de olabiliyor. Unutkanlığın nedenlerini öğrenmek için tıklayın.

Türkiye Ulusal Allerji ve Klinik İmmünoloji Derneği ‘nin yayınladığı bilgilere göre COVID-19 enfeksiyonu erkeklerde ve yaşlılarda daha riskli seyrederken Uzamış COVİD’in kadınlar için daha riskli olduğu, gençlerde hatta çocuklarda da görüldüğü bildiriliyor. Uzamış Covid’in sebebi henüz bilinmese de bağışıklık sisteminin uyarılmaya devam etmesinin bu duruma yol açabileceği düşünülüyor.

Uzamış Covid, hastalıkta görülen sıkıntıların tamamen ortadan kalkmaması şeklinde de görülebiliyor. Zamanla değişebilen veya tekrarlayabilen belirtiler, Uzamış Covid’i akla getiriyor. Başka bir deyişle hastaların Covid-19 sonrası durumu, Uzamış Covid’in resmi tanımı yerine geçebiliyor.

Çocukta öksürük iyi değerlendirilmeli

“Covid-19 sonrası durum” olarak ifade edilen sıkıntı, muhtemel veya doğrulanmış SARS-CoV-2 enfeksiyonu öyküsü olan kişilerde, genellikle COVID-19'un başlangıcından 3 ay sonra ortaya çıkan semptomlar olarak ifade ediliyor. Bu tanıma “En az 2 ay süren belirtiler, alternatif bir tanı ile açıklanamaz.” ifadesi de ekleniyor.

Dünya Sağlık Örgütü’nün yayınladığı resmi tanım belgesinde, çocuklarda uzamış Covid için ayrı bir tanımlamaya ihtiyaç olabileceği belirtiliyor. Bu sebeple kendisi veya aile üyelerinden Covid-19’a yakalanmış olan çocukların geçmeyen öksürük gibi şikayetlerinin iyi değerlendirilmesi gerekiyor.

Dallas Üniversitesi Biyoloji Bölümü’nde akademisyen ve Amerikan Fizyoloji Derneği üyesi olan Doktor Inimary Toby, uzun süreli COVID'nin insanları çeşitli şekillerde etkileyebileceğini söyledi. Ayrıca, akut hastalık sırasında üç semptom kümesi olma eğiliminde olduğunu açıkladı:

• Öksürük, balgam ve nefes darlığı gibi solunum semptomları

• Kas ve eklem ağrısı, baş ağrısı ve yorgunluk dahil olmak üzere kas-iskelet sistemi semptomları

• Karın ağrısı, kusma ve ishal dahil enterik semptomlar

Uzun süreli COVID'nin etkileri üzerine araştırmalar yapan Amerikan Fizyoloji Derneği üyesi Doktor Joseph A. Roche, uzun süreli COVID'nin “miyaljik” olarak bilinen bir duruma benzeyebileceğini söyledi ve şöyle konuştu:

“Ensefalomiyelit/kronik yorgunluk sendromu (ME/CFS), Covid-19 dışındaki diğer viral hastalıklardan sonra bazı bireyleri etkileyebilir. Ancak Covid-19 sonrası durumu daha endişe verici yapan şey, sadece fiziksel-zihinsel yorgunluğun değil; aynı zamanda akciğerleri, kalbi, kan damarlarını ve diğer organları ve dokuları etkileyen kalıcı ve tekrarlayan sorunların olmasıdır.”

Uzamış Covid ne kadar sürer?

Uzmanlar, geçmeyen Covid’in ne kadar süreceğini kesin olarak tahmin etmenin güç olduğunu söylüyor. Örneğin Doktor Roche, Covid-19 ile aynı aileden olan SARS enfeksiyonunun etkileri konusunda ekibiyle birlikte önceden topladığı verilerden bahsederken, SARS'lı kişilerin 4 yıllık bir takipte bile devam eden semptomları olduğunu belirtti ve Covid-19’a yönelik olarak şöyle dedi: “Bu gerçekten rahatsız edici. İlk enfeksiyon dalgalarında Covid-19’a yakalanan ve hala tamamen iyileşmemiş hastalar mevcut.”

Çeşitli uzmanlara göre; uzun süreli COVID geliştirme riskinin ne olduğunu bilmediğimiz için maske, fiziksel veya sosyal mesafe, temas takibi, hastalık esnasında kendi kendine izolasyon ve uzmanlarca virüsün genomik gözetimi yani genetik materyalinin izlenmesi gibi hafifletme önlemleri de önemli olmaya devam ediyor.

Bu önlemlerin özellikle de henüz aşı olmaya uygun olmayan ve uzun süreli COVID semptomları geliştirebilen 11 yaşından küçük çocuklar için önemli olduğu vurgulanıyor.

Referanslar: “Long COVID Now Has a Formal Definition from the WHO: What to Know” (2021) Şuradan alındı: https://www.healthline.com/health-news/long-covid-now-has-a-formal-definition-from-the-who-what-to-know#1

Türkiye Ulusal Allerji ve Klinik İmmünoloji Derneği “Long Covid ya da Uzamış Covid) Şuradan alındı: https://www.aid.org.tr/long-covid-ya-da-uzamis-covid/