X hastalığı nedir?

X hastalığı, Dünya Sağlık Örgütü'nün şu anda bilinmeyen ve bir salgına ya da bir pandemiye neden olabilecek bulaşıcı bir durumu ifade etmek için kullandığı etikettir. 2017'de ortaya atılan bu terim, yeni keşfedilen bir patojen veya yeni kazanılmış pandemi potansiyeline sahip bilinen herhangi bir patojen anlamında kullanılabilir. İkinci tanıma göre, aslında covid-19 ilk X hastalığıydı. Ancak gelecekte bir başka hastalık da olabilir.

Dünya Sağlık Örgütü, bu hafta İsviçre'nin Davos kentinde düzenlenen Dünya Ekonomik Forumu'nun yıllık toplantısında liderleri gelecekteki pandemi riskleri konusunda uyarıyor. DSÖ Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus: "Bazı insanlar bunun panik yaratabileceğini söylüyor. Aslında olabilecek bir şeyi öngörmek çünkü tarihimizde birçok kez başımıza geldi ve buna hazırlıklı olmalıyız" açıklamasında bulundu.

X hastalığı gerçekten var mı? X hastalığı sizi öldürebilir mi?

Aslında X hastalığı bir varsayımsaldır: Şu an böyle bir hastalık mevcut değildir. Ancak Hastalık X kavramı, insan sağlığına yönelik çok gerçek ve büyüyen bir tehdidi tanımlamaktadır - ve dünyanın buna yanıt vermek için daha iyi hazırlanması gerekmektedir. Ortaya çıkan en son X hastalık, COVID-19'a neden olan SARS-CoV-2 virüsüydü.

Kendimizi bu virüse karşı savunmaya hazırlıklı olmadığımız için COVID-19 hızla yayıldı ve ölümcül bir pandemiye yol açarak dünya çapında milyonlarca insanın ölümüne neden oldu. Güvenli ve etkili aşılar COVID-19'un mortalite ve morbiditesini önemli ölçüde azalttı ve kullanıma sunulmalarının ilk yılında tahmini 20 milyon hayat kurtardı.

X hastalığı gerçekleşecek mi? Ve X hastalığı ne zaman geliyor?

Hiç kimse bir sonraki X hastalığının nerede veya ne zaman ortaya çıkacağını tahmin edemez. Ancak kesin olan şey, gelecekteki bir X hastalığının dışarıda bir yerlerde olduğu ve bir noktada hayvanlardan insanlara geçerek bir hastalık salgını şeklinde yayılmaya başlayacağıdır. Yakın tarih bize, insanlarda ciddi hastalıklara ve ölüme neden olabilen patojenlerin salgınlarının giderek daha sık görüldüğünü göstermektedir. Sadece 21. yüzyılda SARS-CoV-1, MERS, Zika ve daha birçok yeni ve yeniden ortaya çıkan viral hastalık salgınları yaşanmıştır.

X hastalığını durdurmak için ne yapabiliriz?

Dünyanın her yerinde her zaman yeni hastalıklar ortaya çıkmakta ve bunlar genellikle yarasa gibi hayvanlardan insanlara sıçramaktadır. Bazı iyi haberler de mevcut. Covid-19 pandemisi, gelecekteki herhangi bir X hastalığını durdurmayı kolaylaştırmış olabilir. Covid-19, yeni patojenleri hedeflemek için hızla yeniden tasarlanabilenler de dahil olmak üzere yeni aşı tasarımlarının geliştirilmesini teşvik etti. Örneğin; mRNA'ya dayalı aşıların ortaya çıkmasına yol açtı. Bu formül, vücudun bağışıklık hücrelerinin koronavirüs "spike" proteinini üretmesini sağlayan kısa bir genetik materyal parçası içerir. Ancak sadece mRNA dizisini yeniden yazarak hücrelerin farklı bir protein üretmesini sağlamak için güncellenebilir.

DSÖ'nün listesinde bulunan hastalıkların geliştirilmesini hızlandırmak üzere bir Ar-Ge planı oluşturdu. Mevcut listesi ise şu şekilde:

• Covid-19

• Kırım-Kongo kanamalı ateşi

• Ebola virüsü hastalığı ve Marburg virüsü hastalığı

• Lassa ateşi

• Orta Doğu solunum sendromu (MERS) ve SARS

• Nipah ve henipaviral hastalıklar

• Rift Vadisi Ateşi

• Zika

• Hastalık X

Kaynaklar: Clare Wilson. "What is Disease X and why is it in the news?". Şuradan alındı: https://www.newscientist.com/article/2413011-what-is-disease-x-and-why-is-it-in-the-news/. (17.01.2024).

"DISEASE X - What it is, and what it is not". Şuradan alındı: https://cepi.net/news_cepi/disease-x-what-it-is-and-what-it-is-not/. (18.01.2024).