Yarıyıl tatilinin ilk haftasını geride bıraktık. Dinlenme, eğlenme, sıkılma temalı yarıyıl tatili soğuk havasının da etkisiyle bolca ekran süresi de demek... Ekran deyip de geçmemek, karşısında çocuğu oturtup bırakıp gitmemek lazım. Sinema bir sanat. Çocuğun da bunu bu şekilde algılaması ve izlediği filmlerle sadece zaman geçirmeyip hayata dair bir şeyler bulması bana önemli geliyor; bu yüzden çocuk ve sinema konusunu detaylı inceleyen Burak Göral ile konuştuk.

Göral bir film eleştirmeni ve Emre'nin babası. Geçen sene bloğunda "Çocuğunuzun 12 yaşına gelmeden izlemesi gereken filmler" listeleri yayınlamaya başladı bu listeler de büyük bir ilgiyle karşılandı. Arka Pencere dergisinde “Hayallerim, oğlum ve sinema” isimli köşesini oğlu Emre ile paylaşan Göral iyi filmin kalıcı duygular bıraktığını, iyi filmlerin bir şey anlatma derdi olan insanlar tarafından üretildiğini belirtiyor.

Dünya genelinde uzmanlar çocukların 0-3 yaş arasında ekranlarla haşır neşir olmaması gerektiğini vurguluyorlar. 0-3 yaş çocukların öğrenmeleri açısından çok önemli bir zaman dilimi; bu süre zarfında 2 boyutlu olan ekrandan değil de 5 duyularıyla öğrenmeye yönelmelerinin önemini unutmamak lazım. Bu yüzden bu yazıdaki öneriler 4-5 yaş sonrasından başlıyor.

Bir çocuğun sinema kültürü edinmesi kaç yaşında ve nasıl filmlerle başlamalı?

4-5 yaş civarında insani duygular alabileceği, kısa süreli animasyonlar izleyebilir çocuklar. Ben oğluma Charlie Chaplin’in kısa filmlerini izletmeye başladım; küçük yaşta siyah beyaz filmler izletmeye dikkat ettim çünkü bir süre sonra “eski bu” diye izlemeyecek. Bu şekilde bir temeli olsun dedim. Filmleri beraber izlemek ve her filmden sonra içerdiği konular hakkında konuşmak çok önemli.

Bu temelin nasıl bir faydası olacak ona?

Youtube çağında yaşıyoruz. İyilik doğruluk gibi insanın özüyle alakalı mesajlara çok sık rastlanmıyor. Daha çok kötülük hakkında yeni filmler, kahramanlar... Evet insanlık hakikaten kötülükle haşır neşir olarak buralara geldi. Ve gidişat pek de iyi gözükmüyor. Ama insanın iyi tarafları da var. Eskiden insanın iyi yanlarını ortaya çıkaran filmler daha çok yapılıyordu.

Özellikle sevdiğin çocuk filmleri var mı?

Pixar animasyonlarını öneririm mesela. Çevreciler, iyilik severler, adalet duygusunu, merhameti anlatıyorlar. Mesela Toy Story vefalı olmayı anlatıyor. İşte Coco var vizyonda. Yaş sınırına dikkat etmek lazım tabii. Coco mesela 6 yaş üstü. Ölüm meselesi üzerine bir hikaye ama yine de çok eğlenceli çok şenlikli.

Filmler çocukların bu ağır konuları anlaması için iyi birer araç olabilir değil mi?

Çocuk sineması çok gelişti. Eskiden bu kadar çapraşık hikayelerden çocuklara ağır gelir diye kaçınılırdı. Ama şimdi özellikle bu yeni animasyon kuşağı kompleks hikayeler anlatabiliyor ve çocuklar bunları algılıyorlar. Ters Yüz gibi... 5 ana duyguyla bir denge kurmayı çocuğa anlatan bir hikaye; bunu da üstelik bebek gibi anlatmıyor.

Yaşa göre seçilim önemli dediniz biraz açar mısın?

Çocukların yaşına göre filmleri izlemesi konusunda Batı ülkelerinde ciddi düzenlemeler var. Her ülkenin uzmanları filmlerin yaş sınırlamaları üzerine çalışır. Türkiye’de uzmanlar ve sektörden kişilerden oluşan kurullar var. Filmlerin yaş kodları, yanında eklenen kimlik işaretlerini belirliyorlar var. Şiddet, cinsellik, argo olumsuz örnek oluşturabilecek davranışlar var gibi uyarılar.TV'de de görüyoruz. Bunlar hem aileler hem de çocuklar tarafından dikkate alınmalı.

Alınmazsa ne olur?

Bize çocukken Jaws filmini izlettiler, sonra koca bir nesil denize girmekten korktuk mesela. Sadece korku filmleri değil bahsettiğim Türk komedilerinin çoğu çocuklar düşünülmeden üretilmiş mizahla dolu.

Son senelerin Türk yapımı gişe filmleri için ne diyorsunuz?

Tuvalet mizahı dediğimiz mizah; küfür ve argonun, bel altı espirilerin çok olduğu, cinsiyetçiliğin, ayrımcılığın ve hoşgörüsüzlüğün sıkça rastlandığı filmler çok var. Tekme tokat birbirlerine girmeler, önüne geleni aşağılayan karakterler. Mesela Recep İvedik'in ilk filmi 13+ olarak çıkmıştı ve bana göre çok doğru bir yaş sınıflandırmasıydı bu. Lakin sonraki filmleri yaş sınırını 7’ye düşürdüler ve buna ters orantılı olarak giderek vahşileşti Recep İvedik filmleri. 8-9 yaşında bir çocuğun öyle bir rol modele ihtiyacı yok. Çünkü o filmin kahramanı, o evrenin kahramanı. Ben bu filmdeki mizahı eleştirmiyorum 13 yaşın altındaki çocuklar için uygun olmadığını söylüyorum. O hoyratlığı çocuklarla bu kadar erken yaşta buluşturmamak gerek. Bu yüzden bu tip komediler ebeveynler tarafından dikkatle araştırılmalı ve hatta önce yetişkin tarafından izlenip, uygun bulursa çocuğunu götürmesi daha iyi.

İyi örnekler, film tavsiyelerine gelirsek…

Müzikal seyredin, müzikaller dünyanın en güzel hayal kurma filmleridir. Mesela Sound of Music ya da Neşeli Günler, Mary Poppins gibi filmler hem güzel müziklerle donatılmış hem güzel bir hayal dünyasıyla oluşturulmuştur. Size de iyi gelecektir.

Hayao Miyazaki - Komşum Totoro

Miyazaki filmlerini öneriyorum. Komşum Totoro ile başlamak güzel olur. Çok güzel duygular bırakan bir film.

Kayıp Balık Nemo

Kayıp Balık Nemo gibi Frozen gibi Disney filmleri 5 yaştan sonra izlense daha iyi. İçinde üzücü öğeler olabilir. Anne-baba en çok kendisi bilir çocuğunun hassas olduğu konuları. Çocuğu tanımak önemli. Barbie, Wings Club gibi kız çocuklarına yönelik animasyonlar beden algısı, mükemmeliyetçilik gibi konular yüzünden önerilimiyor artık.

E.T, Star Wars, Charlie Chaplin

6 yaştan sonra Aslan Kral, Buz Devri, Kırmızı Balon özellikle. Tabi Charlie Chaplin’ler Altına Hücum, The Kid (Yumurcak), Modern Times gibi. Çocukla birlikte izlenince büyük bir keyfe dönüşüyor ve çocuğa hayatı anlatıyorsunuz aslında. Merhameti anlatıyorsunuz.

7 yaştan sonra daha kompleks hikayelere girmek mümkün. Mesela E.T’yi: bunda bir çocuğun öteki ile kurduğu ilişki var. Star Wars’lara artık başlanabilir: İyilik ve kötülük, kötüye teslim olmak, insan neden kötüyü seçer konuları var bunlarda.Darth Vader bu yüzden seviliyor; çok insani bir tepkiden dolayı kötülüğü seçiyor çünkü. Noel Gecesi Kabusu gibi, Madagaskar, İnanılmaz Aile, Evde Tek Başına izlenebilir.

Sabırsız Davranmayın

Haryy Potter

8 yaşından itibaren Harry Potter’a başlanabilir ama yavaş olmak lazım. Tüm seriyi kısa bir sürede izlemek değil. Biz o filmleri yıllarca bekledik. O dönemde çocuklar Haryy Potter’la birlikte ve onu anlayarak büyüdüler. Mesela son filmde flörtleşmeleri başlıyor. Bunu anlamak için yaşın büyümesi lazım. ilk iki filmi belki aynı sene içinde izletebilirsiniz ama ondan sonrasını araları aça aça izletmekte fayda var. Star Wars’lar içinde geçerli bu.

Bazen velide bir acele oluyor ya ben çok sevmiştim onla bir daha izleyelim o da izlesin ama çocuk için erken. Yüzüklerin efendisi 6 yaşında izletilmez. O çocuk o dünyanın içine sizin sandığınız gibi rahatça giremez.

Süper Kahramanlara Dikkat

Süper kahraman filmlerine dikkat etmek lazım. Deadpool, Logan, John Wick gibi filmler 15 yaş üstü için. Böyle filmlere sabırsız davranmayın. Marvel’I gördüğünüz her film çocuk filmi değildir. Süper kahramanlara özenmemeyi, bunların hikaye anlatımında kullanılan araçlar olduğunu, her birinin aslında başka bir derdinin olduğunu anlatmak lazım. Peter Parker niye Örümcek Adam’a dönüşüyor ya da X-Man’lar ne anlatıyor? X man aslında ötekileri anlatan bizim hep böyle farklılıkları simgeleyen bir film. Bunları çocuğa anlatmamız için onun da anlayacak bir yaşta olması gerekiyor.

Süper kahraman meselesine Süperman’le başlamak lazım. Çünkü o zaten uzaylı, dünya dışı. Christopher Reeve oynadığı Süperman başlangıç için mükemmel.

Batman izleyecekseniz Dark Knight ile başlamayın mesela. Tim Burton’un Batman’iyle başlayın. Çocukları bugünün karanlık tarafı ağır basan süper kahramanlarından ziyade eskinin daha masum süper kahramanlarıyla başlatmak doğru geliyor bana.

Son not:

• Çocuğunuzla izlemek için bir liste yapın.

• Film boyunca tablet, telefon gibi başka dikkat dağıtıcı şeylerle uğraşmayın.

• Bunu ciddiye alın. Bu anlar sizin için de keyifli anılar olacak.

Röportaj: Damla Çeliktaban