Kars merkezden sınıra doğru uzaklaşırken uçsuz bucaksız düzlüğün ardından böyle görkemli bir eski şehirle karşılaşacağınız hiç aklınıza gelmez. Arpaçay’ın kenarına kurulmuş Ani, Ortaçağ’da İpek Yolu’nun kültürel zenginliğini ortaya koymaya yetiyor. Artık dünya da bu görüşte ki Ani UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne kabul edildi. Türkiye’nin 21 kurucu üye ülkeden biri olduğu Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü’nün (UNESCO) en önemli etkinliklerinden biri olan Uluslararası Değerlendirme Toplantısı geçtiğimiz hafta 10-20 Temmuz tarihleri arasında Türkiye’nin ev sahipliğinde İstanbul’da gerçekleşti. Komite toplantısı tam da 15 Temmuz darbe girişimi günü yapıldı.

UNESCO’nun tüm danışma organları yetkilileri, kültürel ve doğal miras uzmanları ve akademisyenler dahil olmak üzere 2000’e yakın kişinin katıldığı komite, kültürel miras listesine girmek için başvurusu yapılan eserleri değerlendirdi. Farklı ülkelerden 33 yeni adayın sunulduğu dosyalar arasından beş yeni alan oylama sonucu listeye girdi. Yeni alanlardan biri Bosna-Hersek, Hırvatistan, Karadağ ve Sırbistan ortak mirası, diğerleri Yunanistan, İspanya, İngiltere’ye ait eserler ve sonuncusu da Ermenistan sınırımızdaki Ani tarihi kenti... 2008’den beri Dünya Anıtlar Fonu (World Monuments Fund) ve Kültür Bakanlığı’nın işbirliğiyle sistemli kazı ve restorasyon çalışmaları yapılan 7 katlı bu yeraltı şehrinin gün yüzüne çıkarılmasıyla 4 yıllık heyecanlı bekleyiş sona erdi.

21 TESCİLLİ ANIT YAPI

Sit alanı ilk kez 2012’de UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi’ne dahil edilerek ana listeye aday gösterilmişti. 1001 kilise ve 40 kapılı şehir olarak adlandırılan, Kars’ın güneydoğusunda yer alan Ani, Türkiye’nin en önemli tarihi hazinelerinden biri... Merkeze 42 km uzaklıkta volkanik bir tüf tabakası üzerinde yer alan çok kültürlü bir yapıya sahip ortaçağ ticaret kenti, 961-1045 yılları arasında Pakraduni Hanedanlığı’ndan Ermeni hükümdarlarının başkenti olmuş, sonra Bizans, Selçuklu ve Gürcü egemenliği altına girmiş. Kentin düşüşünün başlangıcı ise Moğol istilası ve 1319 depremi... Ortaçağ’da İpek Yolu’nun Kafkaslar’dan Anadolu’ya ilk giriş noktası bulunduğundan dönemin politik, kültürel ve ekonomik merkezi olan Ani’den günümüze etkileyici surları, çeşitli Pagan, Hıristiyan ve Müslüman kültürlere ait dini ve sivil mimari kalıntılar ulaşmış. Birinci derece arkeolojik sit alanı olan Ani’de kilise, cami, manastır, kervansaray, hamam, köprü, değirmenlerden oluşan 21 tescilli anıt yapı bulunuyor; Ateşgede Tapınağı, Tigran Honents Kilisesi, Selçuklu dönemine ait Ebul Manuçehr Camii, Ebulhamrent Kilisesi, Prikitch Kilisesi, Selçuklu Sarayı ve Ani Kadetrali bunlardan birkaçı... Bir de yıkılarak toprak altında kalmış sivil mimarlık örnekleri var... Bu eski şehrin en önemli özelliklerinden biri, planlamasıyla 7 ve 13. yüzyıllarda bölgede gelişen ortaçağ mimarisinin evrimine kapsamlı bir bakış sunması.

Türkiye’den 10 yeni aday daha

Dünya genelinde listeye kayıtlı 1031 alandan 156’sının koruma durumu raporlarının incelendiği, Tehlike Altındaki Dünya Mirası Listesi’ndeki alanların durumlarının ele alındığı tarihi toplantıda, Türkiye’den sunulan 10 yeni aday daha değerlendirilmek üzere UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne yazıldı.

1052 eserin 16’sı Türkiye’den

UNESCO’nun dünyanın tarihi ve kültürel değerlere dikkat çekmek için 1978’de başlattığı “UNESCO Dünya Mirası” listesi bu ay itibarıyla 1052 esere ulaştı. Bunlardan 814’ü kültürel eser, 203 tanesi doğal alan. Türkiye’nin listedeki varlık sayısı ise bu ay itibarıyla 16’ya yükseldi. İşte UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne kayıtlı bölgelerimiz:

1. Göreme Milli Parkı ve Kapadokya
2. Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Sivas)
3. İstanbul Tarihi Yarımadası
4. Hattuşaş (Boğazköy)
5. Nemrut Dağı (Adıyaman)
6. Pamukkale ve Hieropolis Milli Parkı
7. Xanthos-Letoon Antik Kenti (Antalya)
8. Safranbolu (Karabük)
9. Truva Antik Kenti (Çanakkale)
10. Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne)
11. Çatalhöyük Neolitik Kenti (Konya)
12. Cumalıkızık Köyü (Bursa)
13. Bergama (İzmir)
14. Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri
15. Efes Antik Kenti (İzmir)
16. Ani Antik Kenti

Deniz Çağlar