'Bebek Dostu Hastane' kriterleri

Bebek dostu hastane ilkelerinin temelleri, Dünya Sağlık Asamblesi kararı ile 1981 yılında yayımlanan Anne Sütü Muadillerinin Pazarlanması ile ilgili Uluslararası Yasanın (Mama Kodu) standartlarına dayanmaktadır. Buna göre, bebek dostu hastane girişimi, ilk olarak 1989 yılında, DSÖ ve UNICEF’in yaptıkları ortak açıklamada, “Emzirmenin Korunması, Teşviki ve Desteklenmesi” başlığı altında yayımlanmıştır.

Bu üç yönlü yaklaşım, “Annelerin emzirme başarıları için hastane uygulamalarında neler olmalıdır?” sorusunu sormuş ve yapılan detaylı çalışmalar sonucunda, bu uygulamalara ilişkin on adım belirlenmiştir. Ülkemizde ise, 1991 yılı itibariyle bu adımları uygulayan hastaneler, “Bebek Dostu Hastane” unvanını almaya hak kazanmışlardır.

Başarılı emzirme için on adım

Doğum hizmeti veren her hastane, yenidoğan bebekler için şu adımları uygulamalıdır:

1. Tüm sağlık personeli, bu yazılı emzirme ilkelerini bilmedir.
2. Tüm sağlık personeli, bu ilkeler doğrultusunda düzenli olarak eğitim görmelidir.
3. Hamile kadınlar, emzirmenin yararları ve emzirmenin yönetimi ile ilgili bilgilendirilmelidir.
4. Anneler, doğumdan sonra ilk yarım saat içinde emzirmeye başlatılmalıdır.
5. Annelere, emzirme yöntemleri gösterilmeli ve doğru bilgiler verilmelidir.
6. Tıbben bir gereklilik olmadıkça, yenidoğan bebeklere anne sütü dışında gıda verilmemelidir.
7. Anne ve bebeğin, 24 saat aynı odada kalmasına izin verilmelidir.
8. Bebeğin her isteyişinde emzirilmesine teşvik edilmelidir.
9. Emzirilen bebeğe, yapay emzik ve başka emme materyalleri verilmemelidir.
10. Hastaneden taburcu olan annelere, emzirme desteği sürdürülmelidir.

Bebek dostu hastane uygulamaları olarak başlayan bu çalışmalar, 2001 yılında sağlık kuruluşlarını, anne sütünün desteklenmesinde birinci basamak kapsamına almışlardır. Bu, şu anlama gelmektedir; annelerimizin emzirme başarıları için sağlık kuruluşları ve sağlık personelleri en önemli ayağı oluşturmaktadır. Bugün, ülkemiz geneline baktığımızda çoğu hastanenin “Bebek Dostu” unvanı aldığını görebiliriz.

Peki, bu hastanelerde yapılan uygulamaların kriterlere uygun olup olmadığını değerlendiriyor muyuz?

Yukarıda sıralanan on adım, sadece temel kriterlerdir. Örneğin, 7. maddenin uygulamadaki açılımı şunları içerir:

• Prematüre doğan bebek, yoğun bakım ünitesindeki bakımı sırasında, annesinden uzak tutulmamalıdır. Annenin bebeğini görmesi, mümkünse emzirmesi veya sütünü sağıp vermesi sağlanmalıdır. Prematüre doğan bebeğin sağlıklı gelişiminde, kanguru bakımının çok önemli rolü vardır ve annenin, bebeğinin yanına gidip, onu tenine yatırmasına izin verilmelidir.

• Yenidoğan sarılığı tedavisinde kullanılan fototerapi cihazı, yoğun bakım ünitesinde, bebeğini annesinden ayırarak değil, hastane odasında anne yanında konumlandırılmalıdır.

Bu konuda karşılaştığınız her hangi bir aksi uygulamada, lütfen haklarınızı talep ediniz. Çünkü özellikle ilk aylarda bebeğinizin sağlıklı ve mutlu gelişimi, sizinle kurduğu yakın tensel ilişkiyle ilgilidir.

4. maddenin açılımına bakalım:

• “Anneler doğumdan sonra ilk yarım saat içerisinde emzirmeye başlatılmalıdır.” Yani, bebekler, en geç yarım saat içinde emzirilmelidir.

• Bu, şu anlama gelir, “Bebek Dostu” bir hastane, doğumu izleyen ilk dakikalar içinde doğum odasında ya da ameliyathanede bebeğin emzirilmesini başlatarak, yaşama, annesinin teninde adapte olmasını sağlayabilir.

Bebeğinizin doğumundan sonra kaç dakika içerisinde teninize konulacağını sormak ve erken ten teması kurmayı talep etmek sizin hakkınızdır.

Bir de 9. maddenin açılımına bakalım:

• Yenidoğan bebeğe, hastane tarafından emzik ve biberon kesinlikle verilmemelidir. Eğer aile veriyorsa da, sağlık personeli aileyi uyarmalı, biberon ve emzik kullanımının riskleri konusunda bilgilendirilmelidir.
• Tıbbi bir gerekçeyle yenidoğan bebeğe formül mama verilmesi gerekiyorsa, mama; kaşık, kaşık biberon veya kadeh kullanarak verilmelidir.
• Kısacası, bebeğin doğal olarak sahip olduğu anne memesini emme davranışı, tahrip edilmemelidir.

Bu tip bir uygulama ile karşılaştığınızda sağlık personelini uyarabilir; bebeğinizi, emme davranışını bozmayan bir materyal ile beslemesini talep edebilirsiniz.

Bir de 10. maddeye bir bakalım:

• Sağlık personeli, annenin taburcu olduğu özellikle ilk hafta, ev ziyareti yaparak annenin emzirme ve bebeğin emme becerilerini gözlemlemeli ve destek göstermelidir.
• Yapılan araştırmalara göre, annelerin aldığı emzirme kararı, çoğunlukla taburcu sonrasında, yaşanan zorluklar nedeniyle yerini formül mamayla besleme kararına bırakabilmektedir.
• Sağlık personeli, anneye, bebeğini ilk 6 ay sadece anne sütü ve devamında yeteri kadar tamamlayıcı gıdalarla birlikte en az iki yıl anne sütü ile beslenmesini önermelidir.

En önemli maddelerden bir diğeri de 1. maddedir, bu maddeyi en sona bıraktım. Çünkü bu madde, diğer 9 kriterin temelidir:

• “Tüm sağlık personeli, bu yazılı emzirme ilkelerini bilmedir” demek, bu ilkelerin çıkış noktası olan Mama Kodunu kabul etmelidir, demektir. Buna göre de, hiçbir bebek dostu hastane, hastane içinde veya dışında –mama, biberon, emzik– reklamı (broşür, video, poster vb. yollarla) yapamaz ve bunların eşantiyonlarını dağıtamaz.

Bu gibi bir durumla karşılaştığınızda, durumu sağlık bakanlığına bildirerek, gereğinin yapılmasını talep edebilirsiniz.

Sonuç olarak, “Bebek Dostu” sağlık personeli, bebeğinizi emzirme becerilerinizi geliştirmede, size, doğru ve güncel bilgilerle destek vermeli ve bebeğinizi beslemeniz için gereksiz mama önermemelidir.