Tuvalet eğitimi de emekleme, yürüme ve konuşma gibi gelişimsel bir görevdir ve anne-babalar her çocuğun kendi zamanlamasına göre beceri kazanmasına izin verilmeli. Tuvalet eğitiminin üstesinden gelinen zaman ile zekâ diğer alanlardaki becerilerin hiçbir ilişkisi yoktur; erken konuşan veya erken yürüyen her zaman lazımlık kullanmayı erken öğrenen olmayabilir ve lazımlık kullanmayı erken öğrenen de erkenden okuyan olmaz. Bazı çocuklar tuvalet eğitimi için 2 yaşından önce hazırdırlar, bazıları ise 3 yaşından önce hazır olmazlar, fakat çoğu ikisi arasında hazırdır. Bebeğinize tuvalet eğitimi vermeye ne zaman başlamanız gerektiğini merak mı ediyorsunuz?

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Doktor Şirin Gençer Seçkin ile tuvalet eğitimine ne zaman başlamamız gerektiğinden bu dönemdeki hassas noktalara kadar pek çok yeni bilgi öğrendik.

Tuvalet eğitimi için ideal bir yaş yoktur. Bu tamamen çocuğun fiziksel ve duygusal gelişimiyle bağlantılıdır. 12 aydan küçük çocukların mesane ve bağırsak kontrolü yokken, bu kontrol 1,5 yaşına doğru yavaş yavaş gelişmeye başlar. Çocuklar, 18 ile 24. aylar arasında tuvalet eğitimine hazır olmaya başlarlar. Ama bazı çocukların 30. aydan önce hazır olmadıklarını da hatırlamak lazım.

Tuvalet eğitimine duygusal hazırlık nasıl olmalı?

Tuvalet eğitimine başlayabilmek için çocuğun duygusal olarak da hazır olması gerekir. Çocuğun böyle bir eğitimi kabullenmesi, sizinle inatlaşmaması, aşırı tepki göstermemesi gerekir. Çok fazla itiraz ediyorsa, eğitime bir süre ara verin. Tuvalet eğitimine çocuğunuzun rahat bir dönemine denk getirin. Stres öğrenmeyi güçleştirir. Stresli koşullarda böyle bir eğitim, onun daha da mutsuz olmasına yol açabilir. Yakın zamanda taşınacaksanız ya da yeni taşındıysanız, bebek bekliyorsanız, ailede cenaze ya da ciddi kronik hasta biri varsa, eğitime koşullar düzelinceye kadar bekleyip daha sonra başlamak gerekir.

Çocuğunuzun tuvalete hazır olduğunu gösteren ipuçları

• 18 aylık ya da üstüyse
• Altını ıslattığını bilip kendini rahatsız hissediyorsa ya da poposunu gösterip kaka yaptığını işaret ediyorsa
• Kaka yapmak üzere olduğunu size söyleyebiliyor ya da klasik kaka yapma pozisyonlarına giriyorsa
• Kısa bir süre de olsa çişini tutabiliyorsa
• Lazımlığı gösterdiğinizde ne işe yaradığını söylüyorsa
• Lazımlığa yapmasa bile üstüne oturuyorsa
• Sizi taklit edip tuvalete oturmayı deniyorsa
• Kıyafetini indirip tek başına lazımlığa oturup kalkabiliyorsa sizinkinin lazımlığa geçme zamanı gelmiş demektir.

Tuvalet eğitimine başladığınızda…

Tüm aile bireyleri, öğretmen, komşular aynı kelimeleri kullanın. Bu kelimeler çocuğunuzu utandırmasın, aklını karıştırmasın ve savunmaya geçmesine neden olmasın. Pis, kötü kokuyor tanımlamalardan kaçının. Negatif terimler utanmasına ve kendine olan güveninin azalmasına yol açabilir. Tuvaletini yapması su içmek kadar doğal ve tepkisiz karşılanmalı. Çok sabırlı davranın; bu sürecin uzun olabileceğini kabullenip hayal kırıklığına uğramayın. Yol gösterici olun. Tuvalet eğitimi için akşam 6’dan itibaren sıvı alınmasını kısıtlayın. Gece sütü, meyvesi, çayı kaldırın. Beş gece arka arkaya kuru kalıyorsa gece altını bağlamamaya başlayabilirsiniz. Çocuğunuzu bu konuda aşırı zorlarsanız, kabızlık, kaka tutma, tuvalet eğitiminin iyice gecikmesi, kendine olan güven eksikliği, aşırı titizlik ya da ileri düzeyde obsesyon gibi ruhsal bozukluklar ortaya çıkabilir.

Tuvalet eğitimine ne zaman başlanır?

Tuvalet eğitimi ne kadar sürer?

Çoğu çocuk 3 ile 4 yaş arasında kaka kontrolü ve gündüz çiş kontrolünü kazanmış olur. Gece altını ıslatmamak en erken altı ay sonra ya da aylar sonra gelişir.

Alıştırma külotları

Alıştırma külotlarına eğitimin hemen başında değil epey bir yol aldıktan sonra geçin. Çocuk oturağa ya da tuvalete çiş kaka yapmaya başladıktan sonra ve gündüzleri uzun süreli altını ıslatmamaya başlayınca artık alıştırma külotlarına geçebilirsiniz.

Cesaretlendirme yöntemleri

Bu soru birçok ailenin ortak problemi. Çocuğunuz kakasından iğrenip rahatsız olduğunuzu belirtebilir. Hatta bu durumdan utanabilir. Ona, mutlaka bunun çok normal ve herkes tarafından yapılan bir şey olduğunu anlatmanız gerekir. Ayrıca kakasını yaparken şarkılar söylemeniz, yanında durup sohbet etmeniz işinizi kolaylaştıracaktır. Bir başka çözüm önerisiyse kakası geldiğinde bezli halde lazımlığa oturtmak. Alışkanlık haline geldiği zaman bezinin bantlarını açın ve bezi hafifçe lazımlığa yayın. Lazımlık derinse bezi içine atabilirsiniz. Böylece poposu kaka ile temas edip cildini tahriş etmez.

Geceleri hala altına yapıyorsa

Her çocuğa göre değişen bir durumdur. Bazı çocuklar tuvalet alışkanlığını kazanır kazanmaz altına yapmayı bırakır. Bazıları da gündüz tuvaleti kullanırken geceleri altına yapmaya devam eder. Genelde bu durum 3 yaşına kadar sürer fakat okul çağına kadar da uzayabilir. Uzmanlar geç yaşta tuvalet alışkanlığı kazanan anne ve babanın aynı problemi çocuğunda da yaşayabileceğini söylüyor. Yani çocukluğunuzda tuvalet alışkanlığınızı geç geliştiyse çocuğunuzun da size çekmesi muhtemel. Çocuğunuza gece tuvalete kalkmayı öğretmeden birkaç gün önce sabahları bezini kontrol edin. Hazır olduğunu hissettiğiniz zaman bezini çıkarın. Artık büyüdüğünü, tuvaleti geldiğinde kalkıp yapması gerektiğini açıklayın. İşi kolaylaştırmak için lazımlığı yatağın başına koyabilirsiniz. Ya da gece lambasını açık bırakarak tuvalete kalkması için onu cesaretlendirebilirsiniz.

Sonuç alamadıysanız…

Eğitimin olumsuzlukla sonuçlanmasının en önemli nedeni, çocuğunuzun tuvalet eğitimine hazır olmamasıdır. Kakasını ve çişini yapabilecek ve birkaç dakika tutabilecek yaşta olduğunu bilmesi gerekir. Üstelik altının kuru ya da ıslak olması yeterli değil. Önemli olan bu eğitimin anne çocuk arasında güç savaşına dönmemesi. Tuvalet eğitimi geri dönüşlüdür. İki ileri bir geri işler. İlk basamak biraz zorludur, hazırlıklı olun! Çocuğunuz hasta olduğu zamanlar sıraladığımız önerilerimizi bir geriden takip edebilir ya da askıya alabilirsiniz. Bununla birlikte tüm hafta boyunca çabalıyor ve gün boyunca türlü türlü kazalarla bir sonuç elde edemiyorsanız moraliniz bozulacaktır. Canınızı sıkmayın, demek ki çocuğunuz henüz hazır değil. Birkaç ay sonra tekrar denemek üzere biraz ara verin.

Yeter ki öğrensin!

Klozeti, lazımlığı nasıl istiyorsa öyle kullanabilir. Ama ilk seferinde oturmak onun için daha kolay olur. Fakat oğlunuz babası gibi tuvaletini ayakta yapmak isterse bu duruma sevinmelisiniz!

Lazımlık mı tuvalet mi?

Yine aynı cevabı veriyoruz. Çocuğunuzun canı hangisini istiyorsa onu yapsın. Tuvaleti kullanmak isterse minik basamaklardan ve tuvalet oturma koltuklarından satın alabilirsiniz.

Tuvalet kazalarını önlemek için…

Sakin olun ve çocuğunuz altına kaçırdığında yanlış bir şey yaptığını hissetmesine izin vermeyin. Kendini kötü hissettiği zaman kaşlarını çatmayın aksine yüzünüzde gülümseme belirsin. Anne ve baba olarak kendinizi zorlu günlere hazırladıysanız baş etmesi daha kolay olacaktır. Her şeye hazırlıklı olun, altına yapması durumunda yanınızda hep yedek kıyafetler olsun. Açık renkteki mobilyalarınızı korumaya bakın. Özellikle arkadaşınızın evine gittiğiniz günler sizin açınızdan zorlu olabilir. Bu yüzden sık sık tuvalete götürüp ufak denemeler yapın.

Lazımlığa kaka yaparken…

En güzel ve mantıklı açıklama çocuğunuza artık büyüdüğünü ve bu yüzden tuvalete yapması gerektiğini söylemenizdir. İster lazımlığı sandalye gibi kullansın ister kafasına geçirip oyunlar oynasın yeter ki ondan korkmasın!

Tuvalet eğitiminin 10 ‘altın’ kuralı

1- Lazımlık satın alın

Çocuğunuz 18 aylık olduktan sonra rahat ve kullanışlı bir lazımlık satın alın. Eğlence gibi göstererek lazımlığa oturtun. Bir yandan da ne işe yaradığını anlatın. Banyo öncesi, ilk deneme için uygun bir zamandır. İlk denemede başarılı olursanız çok şanslısınız. Sonuç alamazsanız da üzülmeyin, çünkü bu daha ilk denemeniz.

2- Lazımlığın yeri hep sabit olsun

Lazımlığı her zaman aynı yere koyun. İhtiyacı olduğunda nerede olduğunu bilsin. Gün boyunca birkaç kez lazımlığa oturtun bir yandan sohbet ederek aslında ondan ne beklediğinizi anlatın. Zamanla aklına kazıyacaktır, biraz sabredin.

3- Doğru zamanı kollayın

Kimi çocukların düzenli tuvalet saatleri olur. Aşağı yukarı ne zaman kakasını yapacağını tahmin edebilirsiniz. İşte o saatler geldiğinde ufaklığı hemen lazımlığına götürün. Tabii ne yapması gerektiğini de tekrar tekrar anlatın. Biliyorsunuz çocukların tuvaleti geldiğinde ya yüzleri kızarır, ya da birden bire sabitlenip bir yere odaklanır. Siz de eyleme geçtiğini anlarsınız! Böyle zamanları değerlendirin, gözünüz üstünde olsun. Tuvaleti gelince hemen bezini açıp lazımlığa oturtun.

4- Bezini çıkarın

Zaman zaman bezini çıkarın. Genelde evde olduğunuz sabah ve öğle sonralarını tercih edin. Neden bezini çıkardığınızı ve lazımlığın ne işe yaradığını ona, bıkıp usanmadan anlatın. İlk denemelerde ufak problemler yaşayabilirsiniz. Bir bakarsınız altına yapmış, ortalık batmış. Bu gibi durumlarda ikinci ve üçüncü önerilerimize geri dönüp birkaç gün eğitiminizi erteleyin.

5- Kibarca sorun

Sakince çocuğunuza lazımlık kullanıp kullanmak istemediğinizi sorun. Bazen çocuklar tuvaleti reddedip altlarını bilerek ıslatırlar. Sakın üstüne gidip durumu kötüleştirmeyin. Çocuklar özgürlüklerine düşkündür. Ne kadar çabuk öğrenirse tuvalette o kadar az vakit harcayacağını ona anlatın.

6- Tuvalete oturtmaya başlayın

Çocuğunuz artık lazımlık kullanmaya alıştıysa tuvaleti kullanmanın tam sırası. Yavaş yavaş lazımlıktan vazgeçip yetişkinler gibi tuvaleti kullanmaya başlayabileceği konusunda cesaretlendirin. Rahat etmesi için şirin, çocuklara özel klozet koltuklarından alın. Üstelik istediği modeldeki koltuğu beraber alabilirsiniz. Hem onu da teşvik etmiş olursunuz.

7- Hazırlıklı olun

Dışarı çıkmadan önce tuvalete gitme alışkanlığını öğretmeye başlayın. İlk başlarda çişini yapmak için direnebilir ya da inat edip uzun süre tuvalette kalabilir. Sabredin, nasıl olsa bir ara yapacak!

8- Kabullenin

Bez bağlama işini giderek azaltın. Fakat “Nasıl olacak bu iş? Ya dışarıdayken altına yaparsa” dediğinizi duyar gibiyiz. Bu gibi durumlarda çocukların tuvalete geçiş dönemi için özel olarak tasarlanmış sızdırmaz külotlar bulunuyor. Fakat hiçbiri bez kadar korumuyor. Bu yüzden siz de bu durumlara kendinizi alıştırın.

9- Baskı yapmayın

Lazımlıktansa tuvaleti kullanmasını tercih edin. Ama kararı yine de kendisi versin. Nasıl olsa ömrünün sonuna kadar bez tutmayacaksınız!

10- Bezlere elveda deyin!

Tuvalet alışkanlığını bir düzene oturttuğunuz zaman sadece geceleri bez bağlayın. Sabah uyandığında yine altına yapmış olabilir ama bu yılmak için bir neden değil!

Unutmayın çocuğunuz bu süreçte yardımlarınıza muhtaç. Tek başına fermuar çekmek, düğme iliklemek kolay olmayacaktır.