Gülgiller familyasına ait bir bitki türü olan böğürtlen (Rubus), dikenli çalılıklar şeklinde yetişen yabani bir bitkidir. Mayıs ayında çiçeklenen dalları Ağustos ayına kadar çiçeklenmeye ve meyve vermeye devam eder. Meyveleri genellikle Haziran sonundan Eylül ayına kadar hasat edilebilmektedir. Çeşitli yöntemlerle çoğaltılabilen böğürtlen çalıları, yayılıcı özellikleri nedeniyle kolayca büyüyebilen türde çalılardır. Meyveleri vitamin bakımından zengindir. Aynı zamanda yeşil yaprakları da içerdiği tanen, organik asitler ve şekerler bakımından zengin olduğundan dolayı şifalı etkileri için kullanılmaktadır.

Böğürtlen çayının faydaları

• Böğürtlen bitkisinin içerdiği A, B1, B2, B3, C, B6, E, K vitaminleri ve folat nedeniyle birçok faydası bulunmaktadır. Aynı zamanda demir, magnezyum, potasyum, çinko, kalsiyum ve fosfor gibi mineraller bakımından zengin olan böğürtlen, besleyici ve şifalıdır.
• Düzenli olarak böğürtlen çayı tüketmek kemikleri güçlendirir.
• Böğürtlen çayının hafızayı kuvvetlendirici etkisi de bulunmaktadır. Sinir sistemini etkilediği için zihin açıcı etkisi belirgindir.
• Göz sağlığı için faydalıdır.
• Cildi güzelleştirir, kuru veya yağlı ciltleri dengelemek için akşamları bir fincan tüketilebilir.
• Yapılan araştırmalar sonucunda böğürtlen meyvesinin içerdiği mikrobesinlerin kanserle savaşmada da önemli rol oynadığı ortaya çıkarılmıştır.
• İçerdiği flavonoidler sayesinde kalbi koruyan etkilere sahiptir.
• Su emilimini artırmaya yardımcı olduğundan dolayı sindirim sistemi için faydalıdır.
• İçerdiği antioksidanlar sayesinde vücuttaki zararlı toksinlerin atılmasına yardımcı olur.
• İçeriğindeki K vitamini sayesinde kanın pıhtılaşmasına yardımcı olur, bu sayede yaralar üzerinde de etkilidir.
• Bağışıklık sistemini uyarıcı etkisi vardır.
• İshale karşı etkili bir kür olarak uygulanabilir.
• İçeriğindeki folik asit nedeniyle hamilelik döneminde faydalı olduğu bilinmektedir. C vitamini ve kalsiyum zengini olduğundan dolayı da hamilelik döneminde artan kalsiyum ihtiyacını karşılayarak anneye ve bebeğe fayda sağlamaktadır. (Yine de hamilelik döneminde herhangi bir bitkisel takviye almadan önce doktorunuza danışmayı ihmal etmemelisiniz.)
• Böğürtlen çayının basur şikayetlerini de azalttığı bilinmektedir.

Böğürtlen çeşitleri nelerdir?

Genellikle Latince ismiyle Rubus olarak anılan böğürtlenin birçok çeşidi mevcuttur ve ahududu, frambuaz olarak bilinen meyveli bitkiler de bu gruba dahildir. Türkiye’de en çok yetişen böğürtlen türü, Rubus caesius olarak adlandırılmış olan türüdür. Türkiye’de yetişen türlerden biri olan Rubus idaeus ise ismini bugün Kaz Dağı olarak bilinen İda Dağı’ndan almıştır. Antik Romalı tarihçi Plinius, Edremit’in kuzeyindeki İda Dağı’nın böğürtlen ve ahududunun anavatanı olduğunu belirtmiştir. Rubus türünün ursinus, laciniatus, argutus, armeniacus, plicatus, ulmifolius, allegheniensis olarak adlandırılmış olan türleri de Kuzey Amerika başta olmak üzere dünyanın pek çok yerinde yetişmektedir.,

Böğürtlen çayı nasıl yapılır?

Piyasada hazır ve poşetlenmiş olarak satılan böğürtlen çayları genellikle elma, portakal kabuğu, tarçın, hibisküs ve tatlandırıcılar içerdiği için yoğun tatlı bir çay olarak içilebiliyor. Ancak böğürtlen bitkisinin kendisinden yapılan çay, daha yapraksı bir tat vermektedir. Yapraklarının şifasından faydalanmak için yalnızca böğürtlen yaprağından çay hazırlanabileceği gibi, meyvelerin lezzetinden ve şifasından faydalanmak için de kurutulmuş veya taze böğürtlen meyveleri çaya ilave edilebilir. Böğürtlen yaprağı çayı demlemek için bir tatlı kaşığı kurutulmuş böğürtlen yaprağını bir fincan kaynamış suda 7-10 dakika boyunca demlemek yeterli olacaktır. Böğürtlen meyvesi ile çay hazırlamak içinse kurutulmuş ya da taze böğürtlenler kullanılabilir. Taze böğürtlen ile çay hazırlamak için, bir fincan kaynamış suda 4-5 adet böğürtleni demlemek ve süzerek servis etmek gerekir. Kuru meyvelerle çay hazırlarken meyve miktarını arttırmak gerekebilir. 8-10 adet kurutulmuş böğürtlen ile lezzetli bir böğürtlen çayı hazırlanabilir. Farklı tarifler denemek istiyorsanız, böğürtlenin tadına yakışacak ve şifalı etkisini arttıracak farklı bitkilerle de böğürtlen çayı demlemeyi deneyebilirsiniz.

Böğürtlen çayı tarifleri

Böğürtlen çayını daha lezzetli hale getirmek için çeşitli karışımlar deneyebilirsiniz:

Tarçınlı böğürtlen çayı: Bir tutam böğürtlen yaprağını, kırıp ikiye ayırdığınız bir parça tarçın kabuğu ile birlikte demleyebilirsiniz. Kan şekerini dengeleyici etkisi ve kendine has aroması ile tarçınla beraber demlediğiniz böğürtlen çayı hem daha lezzetli hem de daha şifalı bir hale gelecektir.

Hibisküslü böğürtlen çayı: Hibisküs, yoğun renk veren ve ekşimsi tadıyla kendini belli eden türde bir şifalı bitkidir. Yine bir tatlı kaşığı böğürtlen yaprağını iki veya üç parça hibisküs yaprağı ile birlikte demlediğinizde, böğürtlen meyvesinin tadını da çağrıştıran ekşi ve lezzetli bir çay hazırlayabilirsiniz. Tarçın gibi hibisküs de, kan şekerini dengeleyici özellikleri nedeniyle tercih edilen bitkilerden biridir.

Böğürtlenli soğuk çay: Demleyip süzdüğünüz yeşil çay, siyah çay veya adaçayını soğuttuktan sonra içine aynı ölçüde ezilmiş taze böğürtlen meyvesi suyu ilave edip lezzetli ve şifalı bir soğuk çay hazırlayabilirsiniz.

Böğürtlenin diğer kullanım alanları

Böğürtlen yaprakları çay yapımında kullanılabildiği gibi, şifalı özellikleri nedeniyle farklı şekillerde de kullanılabilmektedir. Özellikle dekoksiyon yöntemiyle hazırlanan böğürtlen çayı idrar söktürücü ve kan şekeri dengeleyici olarak etkilidir. Yine aynı yöntemle hazırlanan çay soğutulduktan sonra bademcik iltihabına karşı gargara yapılarak da kullanılabilmektedir. Bu yöntemle çay hazırlamak için bir tatlı kaşığı kurutulmuş ya da üç tatlı kaşığı taze böğürtlen yaprağı cam, seramik ya da emaye bir kapta yeterli miktarda soğuk su ile karıştırıldıktan sonra kapağı kapalı şekilde 10-15 dakika kadar kaynatılır.

Kurutumuş böğürtlen yaprakları ufalanarak yaraların üzerine iyileştirici olarak serpilebilir.

Böğürtlen meyveleri taze veya dondurulmuş olarak tatlı, smoothie, meyve suyu veya meyve salatası yapımında kullanılabilirler. Aynı zamanda taze toplanmış böğürtlen meyvelerinden yapılan reçel ve şuruplar da birçok yörede geleneksel olarak yapılıp tüketilmektedir.

Böğürtlen çayının yan etkileri nelerdir?

• Böğürtlen yapraklarının içeriğindeki tanenler, hassas mide şikayeti olan kişilerde bulantı ve kusma gibi yan etkilere neden olabilir.

• Karaciğer üzerinde olumsuz etkiler yaratabilen gallotannin ve ellagitannin içeriği nedeniyle karaciğer rahatsızlığı bulunan kişilerin böğürtlen çayı tüketmeden önce doktorlarına danışmaları gerekmektedir.

• İshale karşı etkili olduğu için kullanılan böğürtlen çayı, fazla tüketildiğinde sindirim sistemi üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir. O nedenle gün içerisinde 1-2 fincandan fazla böğürtlen çayı tüketmemeye dikkat edilmelidir.

Aslanpençesinin faydaları

Strese ve yorgunluğa iyi gelen bitki çayları

Şifalı bitkilerin etkilerinden faydalanarak stresin etkilerini azaltmak mümkün.

8

Gündelik koşturmaca arasında bazen gereğinden fazla strese ve yorgunluğa maruz kalabiliyoruz. Vücudu rahatlatmak, zihni dinlendirmek ve daha iyi bir uyku çekmek için özellikle stresi azaltıcı etkisi olan bitkilerin şifasından yararlanabilirsiniz. Aşağıda bahsettiğimiz çayların hepsini demlemek için aynı yöntemi kullanmalısınız: Bir tatlı kaşığı kadar kurutulmuş bitkinin üzerine bir su bardağı kaynar su ilave edilerek, ağzı kapalı olacak şekilde 10 dakika boyunca demlenmeli.

Melisa çayı Lippia citriodora ya da Aloysia triphylla isimleriyle bilinen Melisa, 'Limon Melisa' olarak diğer türlerden ayrılır. İnce uzun yaprakları vardır ve limonsu kokusuyla dikkat çeker. Latince ismi Melisa officinalis olan oğul otu ise, tamamen farklı bir türdür ancak ikisinin de etkileri aynıdır. Oğul otu, daha çok karabaş otuna benzer ve limon melisa gibi kokmaz. Melisa çayı, vücudu rahatlatır, sinir sistemini gevşetir ve uykuya dalmayı kolaylaştırır. Yatmadan önce içilen bir fincan melisa çayı, daha huzurlu bir uyku çekmeye yardımcı olur. Melisa çayının faydaları nelerdir?

Adaçayı Latince ismiyle Salvia, birçok alt türü bulunan ve ülkemizde de kolaylıkla yetiştirilebilen bir bitkidir. Öksürüğe, grip ve benzeri rahatsızlıklara iyi geliyor olmasıyla bilinen adaçayı, sinir sistemini de rahatlatıcı özelliklere sahiptir. Adaçayının faydaları nelerdir?

Lavanta Lavanta bitkisinin içeriğindeki uçucu yağların doğrudan sinir sistemini etkileyen ve rahatlatan özellikleri vardır. Çay olarak tüketildiğinde biraz acımsı bir tat verdiğinden dolayı, aromaterapi yoluyla (uçucu yağı koklanarak) tercih edilebilir ancak bitki çaylarına da küçük miktarlarda kurutulmuş lavanta çiçekleri ilave edilebilir. Lavantanın faydaları nelerdir?

Kediotu Valerian olarak da bilinen kediotu, çok hoş kokulu bir bitki olmadığı için sıklıkla kullanılmıyor ancak özellikle uykusuzluk problemi üzerinde ciddi etkiler gösterebiliyor. Bitkinin köklerinin kurutulup öğütülmesiyle yapılan kapsüller ve tabletler de kullanılabilir, bitkinin kurutulmuş kökleri doğrudan çay gibi demlenerek de tüketilebilir. Yüksek kan basıncını düşürür, kasları gevşetir ve uzun, derin bir uyku için yardımcıdır.

Kantaron Sarı kantaron ve kızıl kantaron olarak iki türü bulunan kantaron bitkisi, mide rahatsızlıklarından cilt yanıklarına kadar pek çok rahatsızlığa iyi geliyor olmasıyla biliniyor. Dokuları yumuşatan, kan dolaşımını rahatlatan kantaron, çay olarak demlenerek içildiğinde de sinirleri yumuşatıcı etki gösteriyor. Özellikle vücutta ağrılara neden olan stres durumlarında kantaron çayı, oldukça etkili. Kantaronun faydaları nelerdir?

Ihlamur Kış aylarıyla neredeyse özdeşleşen bir bitki olan ıhlamur, soğuk algınlığına karşı etkili olmasının yanında vücudu gevşeten ve stresin etkilerini azaltan özelliklere de sahip. Ihlamurun faydaları nelerdir?

Passiflora Çarkıfelek bitkisi olarak da bilinen passiflora, strese ve uykusuzluğa karşı hazırlanan doğal ilaçların vazgeçilmezi. Aynı zamanda bitkinin kurutulmuş çiçeklerinden yapılan bitki çayları da uykusuzluk, gerginlik, stres gibi durumlarda etkili olabiliyor.