Ebeveynlerin çocuklarını etkileyen stresin belirtilerini fark edebilmeleri ve bunun olası sebeplerini araştırmaları çok önemlidir. Aile eğer farkına vardıysa, çocuğunun stres ve endişeyle başa çıkabilmesine çoğunlukla yardımcı olabilir ancak bazı çocuklarda endişe bozukluğu dolayısıyla profesyonel yardım ihtiyacı doğabilir.

Çocuklarda stres ve endişenin bazı yaygın görünen özellikleri şöyledir:

Stresli çocuğun davranışsal ya da duygusal özellikleri:

• Konsantrasyonda güçlük

• Aşırı bağımlılık, agresiflik, tahammülsüzlük ve huysuzluk gibi davranış değişiklikleri

• Korkular (karanlıktan korkma, yalnız olmaktan ya da yabancılardan korkma)

• Tırnak yeme

• Aileden ve ya arkadaşlardan uzaklaşma

• Okula gitmeyi reddetme

• Okulda sorun çıkarma

• Önemsiz gibi görünen nesneleri biriktirme

Stresli çocuğun fiziksel özellikleri:

• Azalan ya da artan iştah

• Karın ağrısı ya da baş ağrısı şikâyetleri

• Yatağını ıslatma

• Uyku problemleri ya da kâbus görme

Bu belirtilerin, belirli bir aktivite öncesi veya sonrasında mı olduğunu ve ağrı, ateş, kaşıntı ya da ishal gibi tıbbi bir problemi işaret eden fiziksel belirtilerin olup olmadığını gözlemlemek önemlidir.

Çocukluk dönemindeki stresin yaygın nedenleri nelerdir?

Çocuklarda stres ve endişeye sebep olan şey bazen okuldaki bir problem, ailedeki değişiklikler ya da bir arkadaşla yaşanan çatışma gibi dış etkenlere bağlı olabilir. Ancak endişe hisleri, çocuğun okulda başarılı olma ya da akranlarıyla iyi geçinebilme kaygısı ve kendi içsel baskılarından da kaynaklanabilir. Çocuklarda strese neden olan bazı yaygın nedenler şunlardır:

Ailedeki büyük değişiklikler

Boşanma, aile üyelerinden birinin ölümü, taşınma ya da yeni bir kardeşin olması gibi büyük yaşam değişiklikleri çocuklarda strese neden olabilir. Bu sarsıcı değişiklikler çocuğunuzun dünyasını alt üst edebilir. Büyük yaşam değişiklikleri kafa karışıklığı ve endişeye sebep olarak çocuğunuzun güven duygusunu sarsabilir. Örneğin yeni doğmuş bir kardeş çocukta tehdit ve kıskançlık duygusu uyandırabilir. Ailede gerçekleşen bir ölüm onda panik ve yas duygularına yol açıp, ölüm ve ölmekle ilgili korkuları tetikleyebilir.

Aile içi dengesizlikler

Para ve iş endişeleri, aile içindeki karmaşa ve gergin ebeveynler, çocuklarda yardım etmek isteyip edemedikleri hissiyatı yaratan bir güçsüzlük duygusuna neden olabilir.

Aşırı yoğun programlar

Durmadan bir aktiviteden diğerine koşuşturmak, hiç boş vaktinin olmadığı bir tempo çocuklarda ciddi anlamda stres oluşturabilir.

Akademik baskı

Birçok çocuk endişe duygusuyla, okulda başarılı olmak istemesi yüzünden tanışır. Akademik baskı, yanlış yapmaktan çekinen ya da herhangi bir şeyde yeterince iyi olamamaktan korkan çocuklarda özelikle yaygındır.

Popülerlik

Çocuklar büyüdükçe yaşıtlarına uyum sağlamak ister ve popüler olmak isterler. Bu istek bazen bir baskıya dönüşür. Arkadaş gruplarına ait olma ya da dışlanma hissiyatı çocuklar okula başladıkları zaman endişeye yol açan sebeplerden olabilir.

Zorbalığa maruz kalma

Zorbalık pek çok çocuk için çok ciddi bir sorundur. Zorbalığa uğrayan çocuklar hedef alınmış olduklarından dolayı utanç duyabilir ve kendi güçsüzlüklerinin fark edileceği korkusuyla bunu ailelerinden veya öğretmenlerinden saklayabilirler.

Haber bültenlerindeki felaket haberleri

Doğal felaketler, terör ve şiddet içeren haber ya da görüntüler çocuklar için sarsıcı olabilir. Çocuklar bu haberleri görüp duyduklarında, onlara ya da sevdiklerine kötü bir şey olacağı endişesine kapılabilirler.

Korkunç bir film ya da kitap

Kurgusal öyküler de aynı zamanda çocuklarda endişe ve strese neden olabilir. Çocuklar genelde, filmlerdeki ya da kitaplardaki korkunç, dehşet verici ya da sarsıcı bir sahneden ya da bir bölümden oldukça etkilenirler. Bazı çocuklar diğerlerine göre daha hassas olabilir ve bu durumda çocuğu olumsuz etkileyen görsel medya içeriğini kısıtlamak ve çocuğun yaşına uygun içeriklere, kitaplara, bilgisayar oyunlarına ve filmlere yöneltmek iyi bir fikir olacaktır.

Stresli çocuğunuza nasıl yardımcı olabilirsiniz?

Çocuğunuzun stresle başa çıkmakta yararlanabileceği pek çok sağlıklı yöntem vardır. İhtiyaçları olan tek şey biraz yardım ve rehberliktir. Şu yöntemleri kullanarak onlara yardımcı olabilirsiniz:

Evdeyken

• Evinizi sakin, huzurlu ve güvenli bir yere dönüştürün.

• Huzurlu bir aile atmosferi oluşturun ve bir rutin belirleyin. Örneğin birlikte yenilen aile yemekleri ya da oyun geceleri çocuğunuzun endişe ve stres duymasını engelleyebilir.

• Çocuğunuzun izlediği TV programlarını, okuduğu kitapları ve oynadığı bilgisayar oyunlarını gözlemleyin.

Onları her şeye dâhil edin

• Çocuğunuzu hayatınızdaki değişikliklerden haberdar edin ve onunla olası senaryoları konuşun. Örneğin eğer yeni bir şehirde yeni bir işe başlayacaksanız, bu durumun onun yeni okulu, yeni arkadaşları ve yeni evi açısından ne anlama geldiğini açıklayın.

• Çocuklarınızı başarılı olabilecekleri sosyal ve sportif aktivitelere yönlendirin.

• Hayatlarındaki bir olayda kontrolü ele alma fırsatını onlara tanıyın.

Sizin davranışlarınız

• Egzersiz ya da kişisel bakım gibi kendi stresinizle başa çıkmak için sağlıklı alışkanlıklar edinin. Çocuklar genellikle ebeveynlerinin davranışlarını taklit ederler.

• Çocuğunuza sevgi gösterin ve onu cesaretlendirin.

• Sağlıklı bir özsaygı geliştirebilmesine yarayacak pozitif destek ve disiplin yöntemleri kullanın.

• Eleştirel olmadan ve problemlerini onun adına çözmeden çocuğunuzu gerçekten dinlemeyi öğrenin. Onları üzen problemleri anlayıp, çözebilmeyi öğrenmeleri için gereken desteği sağlayın.

• Çözümlenmemiş strese dair yeni belirtileri ve davranışları gözlemleyin.

• Eğer çocuğunuzdaki stres belirtileri azalmazsa ya da çocuğunuz daha içe kapanık, depresif ve mutsuz bir hale gelirse, bir uzmandan, terapistten ya da danışmandan yardım alın. Okuldaki ya da aile ve arkadaşlarla kurulan iletişimdeki sorunlar da ilgilenilmesi gereken bir başka konudur.

Tavsiye

Söz konusu çocukluk döneminde yaşanan endişe olunca, yaşça küçük çocuklar kendi hislerini tam anlamıyla anlayıp aktaramayabilir. Yaşça daha büyük çocuklar onları rahatsız eden şeyleri anlayabilirler ancak bu yine de endişelerini anne babasıyla paylaşacakları anlamına gelmeyebilir. Çocuğunuzun davranışlarındaki değişiklerden haberdar olmak, onları daha fazla etkilemeden önce problemi çözmek hem size hem ona daha iyi yardımcı olacaktır. Bu da ilgi ve dikkat gerektirir. Çocuğunuzu görün. Onu duyun. Söylemediklerini de duyun.