Depresyon geçirmiş bireylerin iyileşme sürecinde karşılaştığı en büyük sorunlardan biri nüks etme riski. Yayımlanan yeni bir meta-analize göre, bu risk sadece yaşanan olaylarla değil, zihnin olayları algılama biçimiyle de ilişkili. Araştırma, depresyon geçmişi olan kişilerin olumlu uyaranlar yerine hâlâ olumsuz olanlara daha fazla odaklandığını gösteriyor.

44 farklı çalışmanın incelendiği bu analizde, depresyon tanısı almış 2000’den fazla kişiyle sağlıklı kontrol gruplarının duygusal uyaranlara verdikleri tepkiler karşılaştırıldı. Bulgulara göre, depresyon geçmişi olan kişiler hem uyaranlara daha geç yanıt veriyor hem de olumsuz duyguları yansıtan yüzlere veya kelimelere daha uzun süre odaklanıyor.

Depresyona meyilli olmak mümkün mü?

Araştırmanın başyazarı Dr. Alainna Wen’e göre bu fark, yalnızca davranışsal değil, biyolojik bir iz de taşıyor: “Geçmişte depresyon yaşamış kişiler, olumlu bilgiye kıyasla olumsuz bilgiyi daha uzun süre işliyor. Bu da onların tekrar depresyona girme riskini artırıyor.”

Bu sonuçlar, tedavi sürecinde yalnızca olumsuz düşünceleri azaltmanın yeterli olmayabileceğini gösteriyor. Aynı zamanda olumlu düşünce ve duygu işleme kapasitesinin de bilinçli olarak artırılması gerekiyor.

Klinik psikiyatri profesörü olan Dr. Rachel Katz, depresyonun beyin yapısını değiştirdiğini ama etkili tedaviyle bu değişimin geri döndürülebileceğini vurguluyor: “Sağlıklı bir beyin ile depresyondaki beyin arasında belirgin farklar var. Ancak tedavi edildiğinde beyin sağlıklı haline yeniden kavuşabilir.”

Uzmanlara göre depresyon yalnızca geçici bir ruh hali değil; beyin kimyasında ve bilişsel algılarda uzun vadeli izler bırakabiliyor. Özellikle dikkat ve duygusal işlemleme süreçlerinde, geçmiş depresyonun etkileri devam edebiliyor. Ancak bu durum, geri döndürülemez değil. Klinik müdahaleler, psikoterapi ve nöroplastisiteyi destekleyen uygulamalar sayesinde, beynin yeniden olumlu algıya yönelmesi mümkün olabiliyor.

Dr. Katz’a göre bu iyileşme süreci yalnızca ilaçla değil, davranışsal ve bilişsel stratejilerle de desteklenmeli: “Beyin, yeniden yapılandırılabilir bir organdır. Olumsuza odaklanma eğilimi zamanla değiştirilebilir.”

Depresyon geçmişi olan bireylerin, zihinsel sağlıklarını korumak için uygulayabileceği pek çok strateji var. Uzmanların önerdiği bazı etkili yöntemler şöyle:

1. Olumlu bilgiye bilinçli şekilde odaklanın

Gün içinde sizi iyi hissettiren olaylara özellikle dikkat verin. Güzel bir anı, minik bir başarı veya hoş bir sohbet gibi olumlu deneyimlerin farkına varmak, zihnin olumsuzu seçme alışkanlığını dengeleyebilir.

2. Farkındalık ve meditasyon egzersizleri yapın

Mindfulness (farkındalık) temelli pratikler, dikkat odağını yeniden yönlendirme becerisini güçlendirir. Düzenli yapılan meditasyon, duygusal dalgalanmalara karşı zihinsel dayanıklılığı artırır.

3. Günlük tutarak zihninizi gözlemleyin

Gün içinde aklınızdan geçen düşünceleri yazmak, tekrar eden negatif kalıpları fark etmenizi sağlar. Bu farkındalık, duygularınızla daha sağlıklı bir ilişki kurmanın ilk adımı olabilir.

4. Sosyal destek sisteminizi güçlendirin

Güvendiğiniz kişilerle kurduğunuz bağlar, olumsuz düşüncelerle başa çıkmada güçlü bir tampon görevi görür. Yalnızlık depresyonun en büyük tetikleyicilerinden biri olduğu için, düzenli sosyal temas önemlidir.

5. Psikolojik destek almaktan çekinmeyin

Tekrar eden karamsar düşünceler ya da motivasyon eksikliği yaşıyorsanız, profesyonel yardım almak faydalı olabilir. Özellikle bilişsel davranışçı terapi (BDT), depresyona yatkın bilişsel örüntülerin dönüştürülmesinde etkili kabul ediliyor.

6. Fiziksel sağlığınıza dikkat edin

Düzenli uyku, dengeli beslenme ve egzersiz, zihinsel sağlığı doğrudan etkiler. Özellikle aerobik egzersizlerin ruh halini dengeleyen nörotransmitterleri artırdığı biliniyor.

Depresyon geçmişiniz olması, tekrar yaşayacağınız anlamına gelmez. Ancak bu geçmişi tanımak ve ona uygun şekilde önlem almak, zihinsel sağlığınızı korumanın en güçlü yollarından biridir. İyileşme yalnızca bir kez gerçekleşen bir süreç değil; yaşam boyu sürebilecek bir dönüşümün parçasıdır.

Kaynak: Sarah Regan. "Research Reveals A Key Reason Depression Is So Hard To Beat". Şuradan alındı: https://www.mindbodygreen.com/articles/what-people-who-were-previously-depressed-still-struggle-with. (18.06.2025).