Sosyal medyada son zamanlarda yeni bir viral seviyeye ulaşan “gösterişçi erkek” (performative male) adlı trendin temsil ettiği, maça içen, kitap okuyan erkek tipidir. Bu terim hem şaka olarak hem de genç kadınların onayını kazanmak için özenle kurgulanmış bir kimliği “sergileyen” erkekleri eleştiren bir ifade olarak kullanılıyor. Bu trend, birçok mizahi malzemeye ilham vermesinin yanı sıra toplumsal cinsiyet normları üzerine analitik tartışmaları da teşvik etti. Ancak aynı zamanda erkeklerin, zaten karmaşık bir dönemden geçerken, erkeklik hakkında karşılaştıkları kafa karıştırıcı ve çelişkili mesajları da gözler önüne seriyor. Toplum “toksik erkekliği” eleştirirken, diğer tarafa yönelen erkekler de bu kez “gösterişçi” olmakla alay edilme riskiyle karşı karşıya kalıyor. Bu baskı, erkek çocuklarının ruh sağlığı, benlik algısı ve sosyal-duygusal gelişimleri üzerinde ciddi bir etkiye sahip olabilir. Erkeklik üzerine çalışan klinik psikolog, araştırmacı ve yazar Dr. Andrew Smiler konu ile ilgili "Bu geçersiz kılmanın amacı, genellikle ‘gerçek bir erkek olmak’ şeklinde özetlediğimiz belirli bir erkeklik türünü pekiştirmektir" diyor.

İşte "gösterişçi erkek" trendi hakkında bilmeniz gerekenler, bunun erkek çocuklarını nasıl etkilediği ve oğlunuz akran kültürüne uyum baskısıyla mücadele ediyorsa ona nasıl destek olabileceğiniz...

“Gösterişçi erkek” ne anlama geliyor?

Bu ifade, doğuştan erkek olup kendini erkek olarak tanımlayan heteroseksüel erkeklerin kadınlarla veya daha “nahif erkeklik” kültürüyle ilişkilendirilen özellikleri, hobileri ve estetik unsurları “sergilemelerini” veya kasıtlı olarak benimsemelerini tanımlıyor. Yani, buzlu maça lattesini yudumlayan, boynunda kablolu kulaklık taşıyan, pop müzik dinleyen, plaklardan bahseden ve elinde feminist literatür taşıdığı görülsün isteyen birini düşünün. Tüm bunlar, onun duyarlı ve duygusal olarak farkında biri olduğunu göstermek için yapılan davranışlardır. Eğer bir erkek bu şeylerden gerçekten hoşlanıyorsa, bu durum “gösterişçi” olarak değerlendirilmez. Bu etiket, bir gencin sadece çevresindeki genç kadınların romantik ilgisini kazanmak için bu şekilde görünmeye çalıştığı ya da kendini bu tarzda göstermeye zorladığı durumlarda kullanılır. Sosyal medyada bu terim genellikle, kadınları etkilemek için tüm tarzını değiştiren ya da sosyal medya dışında bir kimlik oluşturmakta zorlanan erkeklerle dalga geçmek amacıyla şaka yollu kullanılıyor. Sosyal psikolog Lewis Wedlock, özellikle bir erkek başka bir erkek için bu terimi kullandığında daha keskin bir hâl alındığını belirtiyor çünkü bu durumda, söz konusu erkeğin samimiyetine ve kadınlara yaranma biçimindeki “boyun eğişine” karşı bir küçümseme ima ediliyor.

İlginizi çekebilir: 12 yaş gelişimsel özellikleri: Ergenliğe girerken çocuğumu neler bekler?

Trend nereden geldi?

“Gösterişçi erkek” ifadesi aslında yeni değil. Ünlü Amerikalı filozof ve toplumsal cinsiyet kuramcısı Judith Butler, uzun süredir tüm toplumsal cinsiyetlerin “performatif” olduğunu savunuyor ve bu kavramı geliştirmeye devam ediyor. Butler, 1988 tarihli ünlü bir makalesinde, toplumsal cinsiyetle ilişkilendirilen fikir, inanç ve davranışların doğuştan gelen şeyler olmadığını açıklamıştı. Butler’a göre toplumsal cinsiyet, giyinme, konuşma ve kendini ifade etme biçimimiz gibi tekrarlanan davranışlarla pekiştirilir. Ancak bu sosyal medya trendinin kökeni çok daha yakın tarihlere dayanıyor. Bir sosyal medya kullanıcısı şöyle açıklıyor: "Bu değişim toksik erkeklik yüzünden yaşandı. Alfa erkekten daha sakin, nazik bir tipe geçiş oldu. Erkeklerin daha yumuşak ve moda odaklı olma trendi bu". Bu sosyal medya fenomeninin birçok kişiyle yankı bulmasının sebeplerinden biri, genç erkekler ve kadınlar arasındaki artan mesafe olabilir. Örneğin, Z Kuşağı yetişkinlerinin yüzde 41’i ergenlik döneminde hiç romantik ilişki yaşamadığını bildiriyor. Yakın tarihli bir araştırma, bunun olası nedenlerinden birinin genç kadınların giderek daha liberal hâle gelmeleri ve ataerkil değerlere karşı daha açık bir şekilde seslerini yükseltmeleri olabileceğini gösteriyor. Ancak Z Kuşağı erkeklerinin yalnızca yüzde 43’ü kendini feminist olarak tanımlıyor ve genel görüşlerinde giderek daha ataerkil bir çizgiye kayıyor. Bu bağlamda "gösterişçi erkek" estetiği, adeta neon bir tabelada yanıp sönen şu mesajı taşıyor: "Güvendeyim, farklıyım, iyi bir erkeğim".

Bu da bazı insanların bu trendi neden sorunlu gördüğünün özünü oluşturuyor. Genç erkekler, geleneksel erkeklik kalıbına uymayan bir kimlik benimsedikleri için etiketleniyor ve alay konusu oluyorlar; oysa geleneksel erkeklik kalıbının kendisi de performatif. Toplum olarak, erkek çocuklarının kadın düşmanı ideolojiler, içeriğine maruz kalmasından endişe duyuyoruz. Ama şimdi, erkekler popüler kitaplar ve müzik aracılığıyla feminist bir duruş ya da duygusal farkındalık sergilemeye çalıştıklarında, sosyal medya onları birer alay konusuna dönüştürüyor ve güvenilmez olarak damgalıyor.

Bu durum erkek çocukları nasıl etkiler?

"Toksiğin" bir ucunda, "gösterişçinin" diğer ucunda kalmak, erkek çocuklar için kafa karıştırıcı bir durumdur. Her iki etiket de hem geleneksel erkekliği hem de ondan uzaklaşma çabalarını alaya alır. Dr. Smiler, kültürümüzde "erkek olmanın" temel beklentilerinden birinin erkeklerin, çocuklar da dahil, kendi kendine yetmeleri ve "zayıf" olarak görülen duyguları ifade etmemeleri olduğunu belirtiyor. Dolayısıyla "gösterişçi erkek" gibi bir trend, erkek çocuklarının kendilerini nasıl ifade edeceklerini veya büyüdüklerinde kendilerinden ne beklendiğini anlamakta zorlanmalarına neden olduğunda, bu onların duygularını konuşma ve işleme becerilerini zayıflatabilir. Ayrıca gerçekten bu tarz popüler trendlere ilgi duyan erkek çocukları için de “gösterişçi” olarak damgalanmak kafa karıştırıcı bir deneyimdir. Dr. Smiler, ciddi durumlarda bunun kaygı, depresyon hatta intihar düşüncelerine yol açabileceğini söylüyor.

Araştırmalar, erkeklerin ve erkek çocuklarının ruh sağlıklarıyla ilgili giderek daha fazla sorun yaşadığını ve profesyonel yardım arama olasılıklarının çok daha düşük olduğunu gösteriyor. Amerikalı erkeklerin yalnızca %16’sı bir ruh sağlığı uzmanından destek alma olasılığının “çok yüksek” ya da “yüksek” olduğunu söylüyor. Erkeklerin ve erkek çocuklarının intihardan ölme olasılığı dört kat daha fazla, ayrıca intihar, 10 ila 34 yaş arasındaki erkek çocukları ve genç erkekler arasında ikinci önde gelen ölüm nedeni. Depresyon (%6) ve anksiyete (%12,3) oranları düşük görünse de uzmanlar bunun, duygusal ifadeye ve ruh sağlığı desteği aramaya yönelik damgalamanın bir sonucu olabileceğine inanıyor. Ancak durum bu kadar uç noktalara varmasa bile, erkeklik etrafındaki çelişkili mesajlar erkek çocuklarının sosyal ve duygusal gelişimlerini, ruhsal ve fiziksel sağlıklarını olumsuz etkileyebilir.

Gösterişçi davranış ile akran onayı arasındaki bağlantı

Sosyal medya bizi önem verdiğimiz insanlarla, gençler için genellikle arkadaşlar ve influencer’larla, bağlantıda tutar. Ancak birçok genç, çevrimiçi paylaşımların büyük ölçüde düzenlenmiş, filtrelenmiş ve kişinin hayatının yalnızca en iyi kısımlarını yansıtacak şekilde özenle seçilmiş olduğunu fark edemez. Sürekli olarak bu idealize edilmiş içeriklere maruz kalan çocuklar, kendilerini sosyal medyadaki bu “mükemmel” görüntülerle kıyaslama eğilimindedir. Durumu daha da zorlaştıran şey, gençlerin influencer’ların ne kadar beğeni, yorum ve ilgi topladığını da görebilmeleridir. Bazı çocuklar, aynı onayı almak için tıpkı bu kişiler gibi görünmeleri ve davranmaları gerektiğine inanabilir. Etkilenmeye açık çocuklar için bu fikir cazip görünebilir. Bir influencer bulup, herkesin onu beğendiğini düşünerek onun tarzını kopyalayıp kendi çevrelerinde benzer bir onay elde etmeye çalışabilirler. Ergenlik öncesi çocuklar genellikle performansa dayalı kimlikleri benimseyenleri ödüllendirir; bu da erkek çocuklarının “gösterişçi erkek” gibi davranmaya zorlanmalarına neden olur.

"Gösterişçi erkek" örneğinde bu süreç şöyle gelişebilir: Bir genç, kablolu kulaklık takan veya bez çanta taşıyan diğer erkeklerin çevrimiçi ortamda özellikle kızlardan çok fazla ilgi gördüğünü fark eder. Bu estetiği kendisi denemeye karar verir ve olumlu dikkat toplar. Bu da onun bu kimliği benimseme kararını doğrular ve giderek bu tarza daha fazla yönelir. Ancak kimlik alaya alınmaya başlandığında döngü kırılır; genç muhtemelen yeni bir kimlik arayışına girer ve süreç yeniden başlar.

Ebeveynler çocuklarını nasıl destekleyebilir?

Ergenlik; bilişsel, duygusal, fiziksel ve sosyal olarak büyük bir gelişim dönemidir ve bu nedenle gençlerin farklı kimlikleri deneyimlemesi tamamen doğaldır. Bu, belirli bir kimliği benimsemeye yönelik gerçek bir istek veya merak olduğu anlamına gelir. Ancak sosyal medyanın etkisiyle çocuklar, kendilerini gerçekten bağlantılı hissetmedikleri davranışları seçip taklit edebilirler; sadece akranlarının onayını kazanmak için. Bu tür “rol yapma” davranışları ruh sağlığı sorunlarına yol açabilir. Araştırmalar, güçlü bir özgünlük duygusunun daha yüksek yaşam doyumu ve benlik saygısıyla ilişkili olduğunu; düşük özgünlük hissinin (yani birinin “kendisi olamadığını” düşünmesi) ise internet bağımlılığı, kendini susturma, düşük benlik saygısı, anksiyete ve depresyonla bağlantılı olduğunu gösteriyor. Bu nedenle, çocukların sağlam bir kimlik duygusu geliştirmelerine yardımcı olmak çok önemlidir.

Dr. Smiler’a göre, ebeveynler net aile değerleri ve davranış kuralları belirleyerek çocuklarının ergenlik sürecinde sağlam bir dayanak noktası bulmalarına yardımcı olabilir. "Çocuklara kimliklerini şekillendirmelerine ve olası kimliklerin sonuçlarını keşfetmelerine yardımcı olacak sorular sorabiliriz" diyor. Ayrıca ebeveynlerin şu tür doğrudan sorular sormalarını teşvik ediyor: “Nasıl bir insan olmak istiyorsun?” Bu tür sorular, ebeveynlere çocuklarını nasıl yönlendirecekleri konusunda bir referans noktası sağlar.

Erkeklik üzerine çalışan uzman Lewis Wedlock ise, birçok iyi niyetli yetişkinin erkek çocuklarıyla konuşurken onlara yukarıdan baktığını veya onları azarladığını hissettirdiğini belirtiyor. Bu gözlemini dikkate alarak, ebeveynlerin oğullarıyla bu konuları ele alırken uygulayabilecekleri somut öneriler sunuyor:

Analitik düşünmeyi yönlendirin

Erkek çocuklarının doğrulama döngüsünü kırmalarına yardımcı olacak sorular sorarak analitik düşünmelerini teşvik edin. Örneğin:

“Evdeyken farklı, arkadaşlarınlayken farklı davrandığını fark ettim. Sence neden böyle?”

“Bazı kıyafetleri giymekten ya da belli içecekleri içmekten ne kazanıyorsun?”

“Bu müzik türünü dinlemeye veya kişisel gelişim kitapları okumaya seni ne motive ediyor?”

Evde olumlu mesajlar verin

Genç erkeklere yönelik sosyal medya içerikleri genellikle onların güvensizliklerinden beslenir ve ilgilerini sürekli canlı tutmak için tasarlanmıştır. Ebeveynler, evde “Olduğun hâlinle yeterlisin.” mesajını hem sözleriyle hem davranışlarıyla düzenli olarak vererek bu olumsuz etkiyi dengeleyebilirler.

İşbirlikçi bir yaklaşım benimseyin

Wedlock, ergen erkeklerle yapılan konuşmaların işbirliğine dayalı olması gerektiğini söylüyor. Bu şu şekilde ifade edilebilir:

“Nerede olduğunu anlamak istiyorum.”

“Ne düşündüğünü ve neden böyle düşündüğünü keşfetmene yardımcı olmak istiyorum.”

“Sorularımı seni yargılamak için değil, seni anlamak için sorduğumu bilmeni istiyorum.”

Utanç ve yargı konusundaki tutumunuzu açıkça belirtin

Erkek çocukları, yargılanacaklarını veya utanacaklarını düşündüklerinde yetişkinlerden yardım isteme veya duygularını paylaşma olasılıkları azalır. Bu yüzden oğlunuza, size geldiğinde yargısız ve utançsız bir alan bulacağını açıkça belirtin. Şöyle diyebilirsiniz:

“Burada seni yargılamak için değil, dinlemek için varım. Seni tamamen görüyor ve duyuyorum, ama bu her zaman tamamen aynı fikirde olacağım anlamına gelmiyor. Eğer sana karşı çıkarsam, bu senin fikrine karşı olur, kişiliğine değil. Fikirlerimizin sorgulanması normaldir.”

Bağlantıyı öncelik haline getirin

Her şeyden çok, çocuklar kişiler arası bağlantıya ihtiyaç duyar. Bu nedenle pek çoğu sosyal medya influencer’larıyla “parasosyal” ilişkiler kurar; çünkü bu ilişkiler onlara görülme, duyulma ve anlaşılma hissi verir. Ebeveynler, çocuklarıyla benzer düzeyde bir etki kurmak istiyorsa, onlarla gerçek bağlar geliştirmeye odaklanmalıdır.

Mükemmeliyetçiliği bir kenara bırakın

Ebeveynler, her şeyi doğru yapma baskısını yoğun şekilde hisseder. Wedlock, ebeveynlerin bu baskıyı üzerlerinden atmaya çalışmalarını ve bunun yerine aile içinde açık iletişim ortamı yaratmaya odaklanmalarını öneriyor.

Geri bildirim isteyin

Oğlunuzdan doğrudan geri bildirim isteyin. “Bu konuda senin için neyi daha iyi yapabilirim?” ya da “İletişimimizi nasıl geliştirebiliriz?” gibi sorular, ilişkinizi güçlendirebilir.

Sonuç olarak

Wedlock, “gösterişçi erkek” akımı gibi erkeklik temalı trendlerde olumlu bir taraf da görüyor. “Erkeklik, hiç olmadığı kadar yakından inceleniyor,” diyor. Bu durum, ebeveynlere oğullarıyla erkeklik anlayışları hakkında konuşma fırsatı sunuyor. Çocuklar toplumsal cinsiyet yelpazesinde kendilerini nerede tanımlamayı seçerlerse seçsinler, hiçbir çocuk kendi kimliğine aykırı biçimde davranmaya zorlanmamalı ya da gerçek ilgileri nedeniyle “gösterişçi” olarak etiketlenmemelidir. Ebeveynler çocuklarında bu tür davranışlar gözlemlerse, onlara bu davranışları ve kendi kimliklerini analiz etmelerinde yardımcı olacak yumuşak bir rehberlik sunmak, genel gelişimleri açısından son derece faydalı olacaktır. Sonuçta bu trend, yetişkinlere de durup düşünme fırsatı veriyor. Eğer erkek çocuklarının “toksik erkeklik” özellikleri sergilemesini istemiyor ama sosyal medya onları tam tersi yönde fazla değiştikleri için alaya alıyorsa, o zaman erkeklik kavramını tam olarak nasıl tanımlamak istiyoruz?

Toplum, erkek çocuklarına daha net ve sağlıklı bir erkeklik tanımı sunmadığı sürece, onlar sosyal medyanın sürekli değişen standartlarının yarattığı savrulmaya karşı savunmasız kalmaya devam edecekler.

Referanslar

Ashleigh N. DeLuca. “What Is a Performative Male and Why Is It Damaging for Teen Boys?”. Şuradan alındı: https://www.parents.com/what-is-a-performative-male-11814372