Doğum kontrol hapları tüm dünyada kadınların hamile kalmamak için kullandığı doğum kontrol yöntemlerinden biridir. Peki, “Emzirirken doğum kontrol hapları kullanılır mı? Bebeğe ve anneye zararı olur mu? Doğumdan ne kadar süre sonra doğum kontrol hapı kullanılabilir?”

Doğum kontrol hapı çeşitleri ve etki mekanizması

Doğum kontrol hapları içerisindeki hormon içeriğine göre 2 gruba ayrılır.

1- Sadece progestin içeren haplar (Progestin only minipill)

2- Progestin ve östrojen içeren haplar (Kombine oral kontraseptifler)

Doğum kontrol hapları yumurtlamayı baskılayarak hamile kalmayı engeller. Doğum kontrol haplarının içeriğinde bulunan progesteronun emziren anneye veya bebeğe zararı yoktur. Bu nedenle sadece progesteron içeren doğum kontrol hapları doğumdan sonra hemen kullanılabilir. Ancak kombine doğum kontrol haplarının içeriğinde bulunan östrojen hormonunun hem anneye hem de bebeğe bazı zararları olabileceği ile ilgili endişeler vardır. Bu nedenle östrojen içeren doğum kontrol hapları emzirirken dikkatli kullanılmalıdır.

Doğum kontrol haplarının içerisinde bulunan östrojenin olası zararları şunlardır:

Anne sütünün kalitesini bozar

Yapılan bazı çalışmalarda östrojenin anne sütündeki protein oranını yani sütün besleyiciliğini azalttığı gösterilmiştir. Bu da bebeğin gelişimini ve kilo alımını olumsuz etkiler. Hatta yüksek doz östrojen içeren doğum kontrol hapları sütü kesebilir. Bunun tersini söyleyen çalışmalar da vardır. Bu çalışmalarda anne sütünün kalitesini etkilemediğini, etkilese bile bu etkinin 1 ay sürdüğü, sonrasında sütün eski kalitesine döndüğü gösterilmiştir. Doğum kontrol haplarının içinde bulunan östrojen dozu çok önemlidir. Östrojen dozu ne kadar yüksekse sütün kalitesi o kadar bozulur ve süt tamamen kesilebilir. Günlük 50 mg’ın üzerinde östrojen alındığında bu olumsuz etkiler görülmeye başlar. Eski doğum kontrol haplarının içinde daha yüksek doz östrojen vardı. Ancak yeni nesil doğum kontrol haplarında östrojen dozu 50 mg’ın altındadır. Bu nedenle bu etkilerin görülme ihtimali düşüktür. Bu bağlamda bazı sağlık kuruluşları doğumdan 6 hafta sonra doğum kontrol haplarının emzirirken kullanılabileceğini savunmaktadır.

Yeni doğan bebekte kan hormon dengesini bozar

Doğum kontrol hapı kullanan ve emziren kadınlarda yeni doğan bebeklerin memelerinde büyüme (jinekomasti) olduğu saptanmıştır. Meme büyümesinin nedeni bebeğin vücudunda artan östrojen hormonu seviyesidir. Doğum kontrol hapı bırakıldıktan sonraki 6 ay içinde meme büyümesi düzelir.

Annede tromboemboli (inme, felç) riskini artırır

Gebelikte pıhtılaşma faktörleri artar. Buna bağlı olarak da hamilelik pıhtılaşmaya yatkın bir ortamdır. Bu nedenle gebelikte pıhtı atması, felç gibi risklerin görülme ihtimali artar. Bu etki doğumdan sonraki 40 gün devam eder. Doğum kontrol hapları da kanın pıhtılaşmasını artırır. Bu nedenle doğum kontrol hapları tromboemboli riski olan hastalarda kesinlikle kullanılmaz. Doğum kontrol haplarının lohusalık döneminde kullanılması felç riskini artırdığı için kesinlikle tavsiye edilmez. Ancak annenin kırkı çıktıktan sonra doğum kontrol haplarının kullanılabileceğini savunan çalışmalar olsa da Dünya Sağlık Örgütü doğumdan sonraki ilk 6 ay içinde doğum kontrol haplarının kullanılmasını önermemektedir.

Yeni doğanda folik asit eksikliğine sebep olur

Emzirme döneminde doğum kontrol hapı kullanan annelerin bebeklerinde folik asit eksikliği ve buna bağlı gelişen megaloblastik anemi saptanmıştır. Özellikle beslenmesi düzgün olmayan annelerde bu risk daha da artmıştır.

Sonuç olarak sadece progestin içeren doğum kontrol hapları doğumdan hemen sonra gebelikten korunmak için kullanılabilir. Ancak kombine doğum kontrol hapları için aynı durum söz konusu değildir. Çünkü östrojen sütün kalitesini ve miktarını bozar ve bebeğin gelişimini olumsuz etkileyebilir. Ayrıca östrojen annede toromboemboli riskini artırır.

Bu faktörler nedeniyle kombine doğum kontrol hapları doğumdan hemen sonra başlanamaz. Ne zaman kombine doğum kontrol haplarına başlanacağı ile ilgili fikir birliği olmasa da doğumdan sonraki ilk 6 hafta kesinlikle östrojen içeren doğum kontrol haplarına başlanmaması gerektiğini biliyoruz. Hatta emzirmeyen ve yeni doğum yapmış annelerde yine doğumdan sonraki ilk 6 hafta kombine doğum kontrol hapı kullanılmamalıdır.

En güvenlisi bebek 6 aylık olduktan sonra veya ek gıdaya başladıktan sonra emzirirken doğum kontrol hapları kullanılabilir.

Emzirirken hamilelikten korunmanın yolları

Doğumdan sonra, özellikle emziren anneler için hamilelikten korunmanın birçok alternatifi mevcut. Doğum kontrol hapı kullanmak istemeyen anneler için uzmanlar, aşağıdaki yöntemlerin gayet etkili ve emzirme sürecine zararsız yöntemler olabileceğini belirtiyor:

Rahim içi araç (RİA): Hormonsuz bir doğum kontrol yöntemidir ve emzirme sürecine zarar vermez. RİA'nın emziren anneler için güvenli olduğuna dair birçok araştırma bulunmaktadır.

Kondom (Prezervatif): Hem erkekler için üretilen kondomlar hem de kadınlar için olan kondomlar, emzirme sürecine herhangi bir zarar vermez. Doğru kullanıldığında oldukça etkili bir yöntemdir.

Diyafram: Vajina içine yerleştirilen bu bariyer yöntemi, spermlerin rahme ulaşmasını engeller. Emzirme sürecine herhangi bir zarar vermez.

Progestin içeren enjeksiyonlar: Emziren anneler için önerilen bir diğer doğum kontrol yöntemi de progestin içeren enjeksiyonlardır. Bu enjeksiyonlar genellikle 3 ayda bir yapılır.

Uzmanlar, emzirme döneminde hangi doğum kontrol yönteminin en iyi olduğuna karar verirken bireysel durumları ve ihtiyaçları göz önünde bulundurmanın önemini vurguluyor. Doğru yöntemi seçmek için bir kadın doğum uzmanına başvurulması da muhakkak öneriliyor.