Olumsuz haberlerle çevrili olduğumuzda bunlara bakmadan duramamak normaldir. Bunun yanında, psikolojik sağlığınızı siz farkına varmadan azaltan bir alışkanlık var: Kötü haber bağımlılığı. Gözünüz sürekli olarak olumsuz haberlere takılıyorsa, telefonu elinizden bırakamıyorsanız, felaket haberlerinin birinden diğerine atlıyorsanız siz de "doomsurfing" veya "doomscrolling" yapıyor olabilirsiniz.

Olumsuz haberlere rastladığımızda genellikle izlediğimiz iki yol var; Bazı detayları atlayarak okuyarak genel bir bilgi edinmek veya haberi en ince ayrıntısına kadar okuyarak bir sonraki olumsuz habere geçmek. Son zamanlarda birçok insanın ikinci davranışı gösterdiği söyleniyor. Özellikle de Koronavirüs pandemisinin başladığı ilk günlerde insanların sosyal medyada netlik arayışıyla vakit geçirmeleri dikkat çekti. Rahatlatıcı içeriklere odaklanmak yerine ekranı sürekli kaydırma eğiliminin ağır bastığı görüldü.

Türkçesiyle “Kıyamet sörfü”, kötü haberlerde gezinme eğilimi için kullanılan bir terim. “Doom” kelimesi İngilizce’de “Kıyamet” anlamına geliyor. Scroll ve surf ise kıyamet habercisi haberler arasında gezinmek anlamında kullanılıyor. Felaket haberleri arasında sörf yapmak, kötü haberleri gördükçe ekranı kaydırmak ve bir diğerini aramak şeklinde kendini gösteriyor. Gelişmeleri takip etmekte elbette ki yanlış bir şey yok ancak sürekli olumsuz haberlere takılı kalmak zamanla alışkanlık haline geliyor. Bu durumun ruh halini etkilemesi ve hatta fiziksel sağlığı etkiler duruma gelmesi de onu bir problem haline getiriyor. Uzmanlar, bu alışkanlığın Koronavirüs kaygısı ile birleştiğinde daha da etkili bir şekle büründüğünün altını çiziyor.

Kötü haberlere meraklı olmakla başlayan ancak Koronavirüs kaygısı ile birleştiğinde adeta bağımlılığa dönüşebilen Doomscrolling’in özellikle de Covid-19 ile birlikte dünya çapında yeni bir salgın olarak kendini gösterdiğini söylemek yanlış olmaz. Özellikle de Koronavirüs’le ilgili haberlerin içinde adeta kaybolmakla sonuçlanan bu durumdan kurtulmak ve haberleri ölçülü şekilde takip etme alışkanlığı kazanmak ise mümkün.

North Carolina Üniversitesi’nden psikoloji profesörü Anne McLauglin bunu “Koronavirüs kaygısıyla dolu derin bir çukura düşmek ve fiziksel rahatsızlık hissedecek noktaya kadar gelmek” olarak tanımlıyor. Henüz bilimsel bir tanımı olmasa da McLaughlin gibi uzmanlar bunu, insanın hayatta kalma içgüdüsü ile teknoloji arasındaki karmaşık ilişki olarak yorumluyor. Özellikle de bağımlılıkla ilgilenen uzmanlara göre “Doomscrolling” veya diğer adıyla “Doomsurfing” iradesizlik veya disiplinsizlikle ilgili bir durum değil. İnsanların hızla değişen ortamda belirsizlikle başa çıkmaya çalışması, belirsizliğin yarattığı kaygı ile daha fazla bilgi alma ihtiyacı doğması oldukça normal. Hepsi de güvende hissetme isteği ile bağlantılı.

Olumsuz haberlere bağımlı olmaktan nasıl kurtuluruz?

Konunun, hayatta kalma içgüdüleriyle doğrudan bağlantısı bulunuyor. İnsan beyninin öncelikle etraftaki uyaranlara hitap edecek yönde gelişim gösterdiği hatırlatılıyor. Bu gelişim de hayatta kalmayı sağlayacak olan en belirgin şeylere yönelik hiyerarşik bir şekilde gerçekleşiyor. Uzmanlar, çağlardan beri insan beyninin hayatta kalmayı sağlayacak yönde geliştiğini hatırlatıyor. Beyin, öncelikle etraftaki uyaranlar arasında hayatta kalmaya yönelik olanlara hitap edecek ve hayatta kalmayı sağlayacak şekilde çalışıyor.

Georgetown üniversitesinde, sanal deneyimlerin fiziksel dünyaya olan etkilerini araştıran Sun Joo Ahn ise insanların cesaret kırıcı haberleri özellikle aramadığını, sadece bilgi toplamaya çalıştıklarını düşünüyor. Normal şartlar altında da bilgiye dayalı kararlar vermek için bilgi aradığımızı hatırlatan bilim insanı, hayatta kalmamızla doğrudan ilgisi olan bilgilere eğilimli olduğumuzu doğruluyor ve “Maalesef bugünlerde etrafta daha fazla olumsuz haber var.” diyor.

Uzmana göre, bilgilerin hayatta kalmakla doğrudan ilgisi bulunduğu için bilgiye ulaşmak ve daha uzun süre hatırlamak için motive oluyoruz. Bu sebeple “doomscrolling” haline girmek özellikle de pandemi döneminde anlaşılır bir durum kabul ediliyor. Pandemi sürdüğü müddetçe kötü haberler merakının hayatınızı ne kadar etkilediğine karar vermek ise bilinçli bir farkındalık ile mümkün.

“Suçlu siz değilsiniz ancak önüne geçebilirsiniz.” diyen uzmanlar, bu alışkanlığı kırmak için çeşitli önerilerde bulunuyor;

• Farkına varmak ilk adımdır! Doomscrolling yaptığınızı fark ettiyseniz, özellikle de zaman hissini kaybettiğinizi, bilinçli olarak devam etmediğiniz otomatik bir davranış haline gelerek bunu yaptığınızı fark ederseniz o andan itibaren bilincinizi devreye sokma şansınız vardır.

• İlkel duygularımız sayılan korku ve öfkeyi tetikleyen aşırı uyarılma haline girip girmediğinizin farkına varmak için sık sık mola verin.

• Düzenli aralıklarla nefes egzersizleri ve mindfulness meditasyonu yaparak kendinize kısa dinlenme zamanları bırakmaya çalışın.

• Sürekli ekranı kaydırmak, bilinçli zihninizle yapmadığınız otomatik davranışlardan biri haline gelmiş olabilir. Bunun yerine kendinize güvenilir ve takip etmekten keyif aldığınız kaynaklar bulun ve oralarda vakit geçirin.

• Sürekli olarak kaydırma döngüsünden kurtulmak için teknolojiyi bir kenara bırakmanıza gerek yoktur. İnternet, hayatımızın ayrılmaz bir parçası olmanın yanında bilgi edinmek için de başvurduğumuz kaynaktır. Bu bakımdan bilgi edinmenin keyifli yanlarını ön plana çıkarın ve teknolojiyi lehinize kullanmak yönünde bilinçli olun. Stanford Üniversitesi’nden Psikiyatrist Nina Vasan “Tüketiminizde bilinçli aktif rol oynayın” diyor.

• Size iyi hissettiren içerikleri ayrı bir yere kaydedin ve “felaket haberlerine” sürüklendiğinizi hissettiğinizde bunlara göz atmayı alışkanlık haline getirmeye başlayın. Başlangıçta kendinizi durdurmanız için farkındalık geliştirmek zaman alabilir ancak farkındalık kazanmanızdan sonrası daha kolaydır. Bir sonraki adım, dikkatinizi olumlu hisler uyandıran ve sevdiğiniz içeriklere yönlendirmektir.

Covid-19 pandemisine kardeş geldi: “Infodemi”

Halk pandemiyle ilgili en güncel ve doğru bilgilere ulaşmaya çalışırken, Covid-19’e dair bilgi seli de dikkat çekiyor. Bazı araştırmacılar, bilimsel gelişmelerin yayınlanmasında aceleci davranıldığı yönünde eleştiri yapıyor. Güvenilir bilgilerin uygun şekilde tanınmasını sağlamak için yeni politikalara ve teknolojilere ihtiyaç olduğunu savunan araştırmacılar, sonuçları yayınlama acelesinin yanlış adımlara yol açtığını söylüyor.

Bugüne kadar aşılar konusunda ortaya çıkan bilimsel tartışmaların uzunca bir süre boyunca Covid-19’la ilgili olarak da süreceği tahmin ediliyor. Bu arada Dünya Sağlık Örgütü, doğrudan yanlışa kadar değişen skalada ortaya çıkan çok fazla bilgi olması durumuna bir isim verdi: İnfodemi. Pandemi süresince oluşan veri yığını ile baş edebilmek ve işe yarar kısmını kullanabilmek için önerilenler arasında yapay zekâ kullanımı bulunuyor.

Carnegie Mellon Üniversitesi Yazılım Araştırma Enstitüsü'nde yardımcı öğretim üyesi, aynı zamanda da teknoloji girişimcisi olan Ganesh Mani ve Allen Institute for AI'da araştırmacı Tom Hope, özellikle de Covid-19 ile ilgili geometrik olarak genişleyen bilgi tabanına ayak uydurmanın bir yolu olarak yapay zeka kullanımını öneriyor. Araştırma bulgularını hemen yayınlamak yerine yapay zekanın Koronavirüsle ilgili araştırma verilerini toparlamak ve özetlemek için kullanılması daha pratik bir çözüm olabileceği söyleniyor. Bu tarz bir çalışmanın olası başka toplumsal krizlerde yapay zekadan faydalanmak için de öncü olacağı düşünülüyor.

Bilimsel inceleme yapmanın ve yayınlara ulaşmanın nasıl daha pratik hale getirilebileceği konusunda tartışmalar zaten olurken, Covid-19’un durumu daha da zor hale getirdiği belirtiliyor. Pandeminin başından 2020 Ağustos ayı ortasına kadar koronavirüsle ilgili 8000’den fazla makalenin yayınlandığı ve tıp, biyoloji ve kimya arşivlerine girdiği dikkat çekiyor. Bu arada viroloji yani virüs alanında çalışan bilim insanlarının birbirlerini değerlendirmek veya yeni makale yayınlamak için süreleri kısalmış görünüyor. Yapay zekayı daha etkili kullanmaya yönelik çalışmalar ise halen devam ediyor.

Derleyen ve çeviren: Senem Tahmaz

Referanslar: "Stop Coronavirus Doom Scrolling" (2020) Şuradan alındı: https://www.washingtonpost.com/lifestyle/wellness/coronavirus-doom-scrolling-stop/2020/07/29/2c87e9b2-d034-11ea-8d32-1ebf4e9d8e0d_story.html

"Stop Doomscrolling" (2020) Şuradan alındı: https://www.wired.com/story/stop-doomscrolling/

"Pandemic spawns 'infodemic' in scientific literature: New policies, technologies could help make sense of flood of information." Carnegie Mellon University (2020) www.sciencedaily.com/releases/2020/09/200911110806.htm