Geçtiğimiz günlerde Sağlık Bakanlığı’nın yaptığı açıklamaya göre ülkemizde toplu alanlarda maske kullanımı zorunlu hale getirildi. Maske takmayan kişiler market ve benzeri yerlere alınmayacak, toplu taşıma kullanamayacak. Yapılan açıklamalara göre kurallara uymayan kişilere 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu'nun 282.maddesi uyarınca idari para cezası uygulanacak. Öte yandan, alınan tedbir kararları uyarınca tüm ülkede maske satışı yasaklandı. Solunum sistemi koruyucu maskeler olarak bilinen ENI49 standardındaki (N95,FFP2 ve FFP3) maskeler yalnızca sağlık çalışanlarının kullanımı için temin edilebilecek. Halkın kullanımı içinse basit koruyucu maskeler devlet tarafından ücretsiz olarak dağıtılacak.

Ücretsiz maske nasıl alınır?

20-65 yaş aralığındaki vatandaşlara 10 gün için 5 maske ücretsiz verilecek. Ücretsiz maske başvurusu E-Devlet veya ePttAVM.com üzerinden yapılabiliyor. Başvuru linklerine tıkladıktan sonra formu doldurmak yeterli. Ailedeki 20-65 yaş aralığındaki tüm bireyler için başvuru yapılabiliyor. Ücretsiz maske için başvuru yaptıktan sonra cep telefonuna SMS ile gelen mesajdaki kodu kullanarak eczanelerden kişi başı 5 adet maske temin edilebiliyor. (Eczacınıza bu kodu ve TC kimlik numaranızı söylemeniz yeterli.) Tekrar maske başvurusu yapmak için, ilk başvurunun üzerinden 10 gün geçmiş olması gerekiyor.

Koruyucu maske nasıl olmalı?

Cerrahi maskeler, normalde sağlık çalışanları tarafından cerrahi müdahaleler sırasında hastalarla kendileri arasındaki olası virüs-bakteri bulaşmasını engellemek amacıyla kullanılıyor. TS EN 14683 standardına uygun olarak üretilmiş ve CE belgesi bulunması gereken bu maskeler, bizim günlük olarak kullandığımız maskelerden biraz daha farklı. Sağlık Bakanlığı’nın yayınladığı “İç İmkanlar ile Tıbbi Maske Üretim Kılavuzu”nda maske yapımında ‘Non-woven meltblown veya spunbond materyal / tela kumaş’ kullanılabileceği ifade ediliyor.

Nano maskeler koruyucu mu?

Nano maske adıyla satılmaya başlanmış ‘siyah maskeler’ ile ilgili de pek çok tartışma mevcut.

İlk olarak Güney Koreli bilim insanları tarafından üretilen nano maskeler, "100-150 nanometre çapında dikey veya tek istikamette sıralanmış nanofiberlerle" yapılmış bir filtreleme teknolojisi ile üretiliyor. Kullandıktan sonra yıkamak koşulu ile 20 defaya kadar kullanılabileceği açıklanan maskeler, aynı zamanda Mart ayında Çin’de de üretilmeye başlanmıştı. Türkiye’de ise nano maske adıyla satılmaya başlanan siyah maskeler büyük ilgi görmüştü. Ancak çok yeni olan bu maske türü ile henüz herhangi bir yasal düzenleme ve standart belirlenmediği için, gerçekten koruyucu olup olmadığını bilemediğimiz maskeleri kullanmak sakıncalı. Enfeksiyon Hastalıkları Derneği Başkanı Prof. Dr. Mehmet Ceyhan BBC Türkiye’ye yaptığı açıklamada bu maskelerin süngerden yapıldığını ve virüs riskini daha da artırabileceğini söylemişti.

Maske gerçekten virüse karşı koruyor mu?

Maske kullanımı ile ilgili en iyi bildiğimiz gerçek, hasta kişilerin damlacık yolu ile virüs bulaştırmasını engellediği. ABD’de Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC) de virüsü taşıyan kişilerin bulaştırma ihtimalini azaltabilmek adına genel maske kullanımını öneriyor. CDC aynı zamanda tıbbi ve koruyucu maske stoklarının sağlık çalışanları için kullanılmasını, halkın ise pamuklu bezden yapılmış maskelerle ağzını ve burnunu kapatabileceğini belirtti. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) de bu hafta yaptığı açıklamada basit koruyucu maskelerin virüse karşı nasıl bir koruma sağladığı üzerinde çalışmaların devam ettiğini belirtti. Maske takan kişiye virüsün bulaşma ihtimalinin azaldığına dair hala bir kanıt yok.

Evde maske nasıl yapılır?

Sağlık Bakanlığı’nın yayınladığı rehberde tıbbi maske yapımına dair detaylar yer aldı.

Resmi rehbere göre tıbbi maskeler yapılırken %100 polipropilen non-woven meltblown veya spunbond materyal / tela kumaş kullanılmalı ve maskeler tamamen hijyenik ortamda el değmeden üretilmiş olmalı. Tıbbi maske yapımı herkes için mümkün olmadığından, Sağlık Bakanlığı bir de pamuklu kumaş ile maske yapımı önerisi paylaştı.

Elde dikilen maske için gerekli malzemeler:

• 2 adet 24x18 cm pamuklu kumaş

• 2 adet esnek olmayan 70 cm uzunluğunda 1 cm genişliğinde ip veya kumaş şerit

• 2 adet 25 cm uzunluğunda 2 mm genişliğinde yumuşak lastik.

• İğne, iplik ve makas

• Çengelli iğne veya tel toka

Elde dikilen maske yapılışı:

• Sıkı dokunmuş pamuklu kumaşı 24 x 18 cm ölçüsünde iki adet olmak üzere kesin. Kestiğiniz iki kumaşı üst üste koyun.

• Uzun kenarları bir santim içeri doğru katlayın ve dikin.

• Kısa kenarları 1.5 cm içeri doğru katlayın, içinden ip veya lastik geçecek şekilde boşluk bırakarak iç kenarından dikin.

• İpi kumaşı veya lastiği maskenin kısa kenarlarının içinden çengelli iğne veya tel toka yardımıyla geçirin.

• Lastik kullandıysanız maskenin yanlarındaki dikişli bölümün içinden geçirdiğiniz lastiklerin uçlarını sıkıca bağlayın.

• Esnek olmayan kumaş kullandıysanız dikişli bölümün içinden geçirdikten sonra uçlarını bağlayın.

• İçinden ip veya lastik geçirdiğiniz kısa kenarları büzdükten sonra ipin, lastiğin giriş-çıkış yerlerini dikerek ipi veya lastiği sabitleyin.

• Maskeyi yüzüne oturacak şekilde ayarlayın.

Dikişsiz maske yapılışı:

• Kenarı yaklaşık 50 cm uzunluğundaki kare şeklinde pamuklu kumaşı karşılıklı iki kenarından yaklaşık 10 cm kadar içe doğru katlayın.

• Elde edilen dikdörtgen kumaşı iki uzun kenar ortada buluşacak şekilde tekrar içe doğru katlayın.

• 2 adet paket lastiğini veya saç lastiğini dikdörtgen şeklindeki kumaşın iki kısa kenarından geçirin. Lastikler ve kısa kenarlar arasında yaklaşık 15 santim mesafe olsun.

• Kısa kenarları içe doğru katlayın.

• Maskenin açılmasını engellemek için, kumaşın bir kısa kenarını aralayıp diğer kısa kenarı bu aralığa yerleştirin.

• Maskeyi lastiklerinden tutup kulaklarınıza geçirin ve yüzünüze oturacak şekilde ayarlayın.

Sağlık Bakanlığı maske yapım kılavuzu videosu:

Maske nasıl kullanılmalı?

• Maske takmadan önce eller 20 saniye boyunca sabunlu su ile yıkanmalı veya alkol içeren dezenfektan yardımıyla temizlenmeli.

• Ağız ve burun tamamen kapanacak şekilde maske takılmalı. Maskenin iyice yüze oturması ve hareket etmemesi gerekiyor.

• Kullanıldığı süre boyunca maskeye dokunmamak gerek.

• Maske nemlendiğinde değiştirilmeli ve kullanılmış maskeler kesinlikle tekrar kullanılmamalı.

• Maske çıkarılırken ön kısmı ellenmemeli, arkadan öne doğru lastikli kısımdan tutularak çıkarılmalı ve hemen çöpe atıldıktan sonra eller dezenfekte edilmeli.

• Bez/kumaş maske kullanırken de aynı hijyen kurallarına dikkat edilmeli. Kumaş maskeler her kullanımdan sonra 60 derece suda yıkanmalı.

Koronavirüsle mücadele sürecinde maske ne kadar önemli?