Öfke, istenmeyen durumlara karşı içimizde uyanan doğal bir tepkidir. Bizi inciten durumlar hakkındaki duygularımızı ifade etmek için sağlıklı bir çıkış noktasıdır. Hatta öfke, belirli sorunlara çözüm bulmamız için bizi sağlıklı bir şekilde motive eder. Ancak öfke duygusunun kontrolden çıkması, bizi esir alması, tüm diğer duygulara aşırı kapıldığımızda olduğu gibi, dengemizi bozabilir. Özellikle düşmanlık hissine yol açtığında, baskın ve şiddetli bir hal aldığında, kendimize ve çevremize zarar veren davranışlara yönelmemize neden olabilir. Tipik olarak öfkeyi iki şekilde yaşarız; içimize kapanarak veya dışarıya yansıtarak. Bağırmak, küfür etmek, birilerini tehdit etmek, fiziksel saldırganlık ve kendine zarar verme davranışları, çoğunlukla öfke duygusunun varlığında ortaya çıkarlar.

Neden öfkeleniriz?

Öfkenin yaygın tetikleyicileri arasında adaletsizlik, stres, finansal zorluklar, ailevi ya da kişisel ilişki problemleri, travmatik olaylar, duyulmamış/önemsenmemiş hissetmek gibi durumları sayabiliriz. Bazen açlık, kronik ağrı, yorgunluk, korku ve panik gibi fizyolojik süreçler de görünürde belirgin bir sebep olmaksızın öfke duygusunu tetikleyebilir.

Aynı zamanda bipolar bozukluk, duygudurum bozuklukları gibi psikolojik rahatsızlıklar da öfke duygusunun yoğun bir şekilde ortaya çıkmasına neden olabilir. Kullanılan bazı ilaçlar veya vücuttaki bazı tümörler nedeniyle yükselen stres hormonu (kortizol) seviyelerinin yükselmesi, adet döneminden hemen önce östrojen seviyelerinin düşmesi ile ortaya çıkan adet öncesi sendromu (PMS) ve tiroid bozuklukları gibi hormonal dengesizlikler de öfkeli hissetmenin nedenleri arasında yer alabilir.

Öfke nöbetleri neden olabilir?

Öfkeye kapılmamızın nedenleri fiziksel veya zihinsel faktörlerle açıklanabilir ancak bazen de, bariz bir neden olmaksızın ortaya çıkan öfke nöbetleri görülebilir. Gerginliğin ve öfke nöbetleri, bazen fark edemediğimiz ya da nasıl bir bağlantısı olduğunu anlayamadığımız nedenlerden ötürü de kaynaklanabilir. Uzmanlar, açıklanamayan öfke nöbetlerinin olası nedenleri arasında bunları sıralıyor:

Sınır koyamamak: Gerçekten hayır demek istiyor olmanıza rağmen diyemiyorsanız, sizi mutlu etmeyen şeyleri sırf başkaları için yapmak zorunda hissediyorsanız, bu tür durumlar insanların bizden faydalandığını düşünmemize neden olur ve bu da alttan alta öfkeyi besler.

Uykusuzluk: Yeterince uyuyamamak, birçok sağlık sorununa neden olabildiği gibi, duygularımızı düzenlememizi de zorlaştırabilir. Kronik uykusuzluk, nedensiz öfke nöbetleri ile yakından ilişkilidir.

Anksiyete: Kaygı bozukluğu yaşayan insanlar, duygusal durumlarını yönetebilmek için çok çaba harcamak durumunda olabilirler ve sürekli olarak anksiyete halinde olmak, öfke nöbetlerine yol açabilir.

Görülmemek: Takdir edilmediğinizi ya da kabul edilmediğinizi hissetmek de öfke duygusunu tetikler. İlişkide kendinizi ifade edemiyorsanız, yaptıklarınızın ve duygularınızın görülmediğini düşünüyorsanız, öfkelenebilirsiniz.

Depresyon: Öfke nöbetleri, depresyonun az bilinen belirtileri arasında yer alır. Depresyonda olan kişilerin yaklaşık %10’unun öfke sorunu yaşadığı, %40’ının da sıkıkla öfke patlamaları yaşadığı biliniyor.

Kontrol sorunları: Hayatınızda kontrol edemediğiniz şeyler üst üste biriktiyse ve kontrolün sizde olması ile ilgili negatif duygulara sahipseniz, bu da öfke duygusunu sıklıkla tetikleyebilir.

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB): Öfke, OKB’nin yaygın bir belirtisidir ve takıntı bozukluğu yaşayan kişilerin yaklaşık yarısını etkiler. OKB belirtileri gösteren biri, rahatsız edici obsesif düşünceler ve dürtüler nedeniyle öfkeye fazlasıyla meyilli olabilir.

Alkolizm: Sıklıkla alkol tüketmek de saldırganlığı artırabilir. Alkollü olduğumuzda net düşünme ve mantıklı kararlar verme mekanizmalarımız sekteye uğrar ve sürekli alkol kullanımı, şiddet içeren davranışların kontrol edilmesini ciddi şekilde zorlaştırır.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB): DEHB tanısı almış kişilerde de sıklıkla öfke nöbetleri görülebilir. Bir tür nörogelişimsel bozukluk olarak tanımlanan DEHB, dikkatsizlik, aşırı hareketlilik, dürtüsellik ve çabuk sinirlenme ile karakterize edilir.

Karşıt olma karşı gelme bozukluğu (KOB): Okul çağındaki çocukları etkileyen bir davranış bozukluğu olan KOB, çocuğun sürekli meydan okuyan ve tartışmacı olmasına ve başkalarına kolayca sinirlenmesine neden olabilir.

Bipolar bozukluk: Ruh halinde dramatik değişimlere neden olabilen bir psikiyatrik durum olarak kabul edilen bipolar bozukluğu da bazen öfke, sürekli sinirlilik, saldırganlık gibi halleri tetikleyebiliyor. Yüksek enerjili manik ataklar ve derin depresyon nöbetlerinde de öfke hali, yaygın görülen bir durum.

Aralıklı patlayıcı bozukluk: Bir tür dürtü kontrol bozukluğu olarak tanımlanan patlayıcı bozukluk da fiziksel saldırganlık ve şiddet içeren davranışların eşlik ettiği beklenmedik öfke patlamalarına neden olabilir. Bu bozukluğu yaşayan kişiler, çeşitli durumlarda orantısız ve aşırı öfkeli tepkiler gösterebilirler.

Borderline kişilik bozukluğu: Duyarsızlaşma, ruh hali değişimleri, ilişkilerde zorlanmalar ve bazen kendine zarar verme eğilimi ile ortaya çıkan borderline kişilik bozukluğu, genellikle terk edilme korkusu ile ilgili sorunlara bağlı olarak öfke duygusunu tetikleyebilir.

Premenstrual disforik bozukluk (PMDD): Adet öncesi dönemde aşırı gerginlik, öfke, yoğun ruh hali değişimleri ile belirti gösteren PMDD’ye bağlı hormonal dalgalanmalar da sıklıkla öfkelenmenin nedeni olabilir.

Şizofreni: Halüsinasyonlar ve sanrılar gibi belirtilerle ortaya çıkan şizofreni, bazen başkalarının kişiye zarar vermek istiyor olduğu gibi paranoyak düşüncelere de neden olabilir ve bu da genellikle öfke patlamalarına yol açabilir.

Referanslar:

Rohini Radhakrishnan. "Why Am So I Angry for No Reason?". Şuradan alındı: https://www.medicinenet.com/why_am_so_i_angry_for_no_reason/article.htm (07.12.2021)