Şeker günümüzde en çok tükettiğimiz besin maddelerinden biri. Her gün birçok kez çayımıza, kahvemize attığımız şeker, yediğimiz tatlılar ve içtiğimiz gazlı içeceklerin yanı sıra içeriğini bilmediğimiz paketli gıdalarda da bulunuyor. Dolayısıyla şeker tüketirken yaşadığımız en büyük sorun, günde ne kadar tükettiğimiz konusunda net bir fikrimizin olmaması. Günümüzde kişi başına ortalama 10 ile 30 çay kaşığı, bir başka deyişle 40-120 gram şeker tüketildiği yapılan çalışmalarda ortaya konmuş. Ancak Dünya Sağlık Örgütü’nün raporuna göre; şekerin günlük kalori ihtiyacımızın yüzde 10'undan fazlasını oluşturmaması gerekiyor. Çünkü fazla şekeri vücut tolere edemiyor ve şeker zamanla birikim yaparak birçok ciddi sağlık sorununa neden olabiliyor. Amerikan Kalp Cemiyeti'nin yayınladığı rakamlara göre; günlük olarak alınabilecek şeker miktarı erkekler için 35 gram (150 kalori), kadınlar içinse 20 gram (100 kalori) olmalı.

Acıbadem Bakırköy Hastanesi Beslenme ve Diyet Uzmanı Ayça Güleryüz fazla şeker tüketenlerin karşı karşıya kaldıkları riskleri şöyle sıraladı.

Vücuda hiçbir faydası yok!

Şeker; şeker pancarından elde edilen, “beyaz şeker” olarak adlandırdığımız ve yarı yarıya fruktoz ile glukozdan oluşan bir bileşik. Protein, yağ, vitamin ve mineral gibi hiçbir besin öğesi içermiyor. Posa içeriği de olmayan boş kalori aslında. Beslenme ve Diyet Uzmanı Ayça Güleryüz bu nedenle rafine edilmiş beyaz şekere vücudun hiç ihtiyacı olmadığına dikkat çekerek sözlerine şöyle devam ediyor: “Rafine şeker ve çoğu gıdanın içinde bulunan yüksek oranda fruktoz içeren mısır şurupları vücudumuzda karaciğer tarafından metabolize ediliyor. Bu da karaciğerin daha fazla çalışması anlamına geliyor. Bunun aksine günlük olarak tükettiğimiz ve kaliteli karbonhidrat kaynağı olarak adlandırdığımız tahıllar ile baklagillerden aldığımız şeker ise sadece glukoza dönüşerek vücudun her hücresinde kullanılıyor. Dolayısıyla kaliteli karbonhidrat kaynakları, yani tahıllar ile baklagiller rafine şeker veya fruktoz şurupları gibi hem boş enerji kaynağı değil, hem de vücuda zarar vermeden şeker ihtiyacımızı karşılıyor.”

Ciltte kırışıklık nedeni

Şeker molekülleri vücutta fazla miktarda bulunduğunda proteinlere bağlanarak proteinin yapısını değiştiriyorlar ve bu olaya da “glikasyon” deniyor. Bu birleşme sonucu cildin en önemli yapıları olan kollajen ve elastin proteinleri zarar görebiliyor. Cildin elastikliğini ve sıkılığını sağlayan elastin ile kollajenin şeker molekülleri tarafından hasar görmesi de ciltte sarkma, kırışıklık ve yüzeyde bozulmalara sebep olabiliyor.

Hafızayı zayıflatıyor

Avustralya Ulusal Üniversitesi’nde yapılan çalışmaya göre; kan şekerinin uzun süre normal değerlerin üzerinde seyretmesi sonucu bu kişilerde beynin küçülme riski normal bireylere göre daha fazla oluyor. Avusturalya Ulusal Üniversitesi’nden araştırmanın sahibi Profesör Dr. Nicolas Cherbuin beyinde hafızayı oluşturan kısımlarda oluşan küçülmenin de hafıza sorunlarını ortaya çıkarabileceğini beliriyor. Fazla şeker tüketimi ayrıca dikkat eksikliği ve öğrenme güçlüğü de yapabiliyor.

Kanser riskini artırıyor

Amerika Diyet Rehberi’nin 2010 yılı raporlarında, diyetle ilgili 5 kronik hastalığın varlığından söz edilmiş. Bu hastalıkların en önemlilerinden biri ise kanser. Doğal olarak şeker içeren tahıllar, süt ve süt ürünleri, kurubaklagiller aynı zamanda kansere koruyucu olarak görev yapan vitamin, mineral, antioksidan ve fitokimyasallar gibi maddeler içeriyorlar. Bunun aksine sofra şekeri boş kalori olmasının yanı sıra hiçbir koruyucu madde içermiyor. Üstelik yüksek şeker alımı insülin direnci ve obeziteyi tetikleyerek indirekt olarak meme kanseri gibi bazı kanserlerin riskini arttırıyor. Yapılan çalışmalarda besinlerin glisemik yükü ile meme, kolorektal, endometrium ve pankreas kanserleri arasında pozitif ilişki tespit edilmiş.

Vücudun savunma sistemini zayıflatıyor

Bağışıklık sistemimizin önemli bir parçası olan alyuvar hücreleri, C vitamini ile şeker moleküllerinin yarışı arasında kalabiliyor. Şeker ile benzer molekül yapısına sahip olan C vitamini şekerin fazla tüketimi sonucu bağışıklık hücreleri tarafından kullanılamıyor ve bağışıklık sistemini zayıflatmaya sebep oluyor. Bunun sonucunda da hastalıklara yakalanma riski daha da yükselmiş oluyor.

Diş çürüklerine neden oluyor

Ağzımızda pek çok farklı bakteri yaşıyor. Bunlardan bazıları dişlerimize fayda sağlarken, bazıları ise hasar veriyor. Basit şekerlerle beslenen zararlı bakteriler fırçalama veya tükürük ile temizlenmezlerse şekeri aside dönüştürerek ağzımızın içinde asidik bir ortam oluşmasına yol açıyor. Bu asitlerin diş minesinin en üst tabakasında yer alan ve dişlerimizin korunmasını sağlayan mineralleri çözmesi sonucu da diş çürükleri oluşuyor.

Obeziteye yol açıyor

Günümüzün önemli hastalıklarından biri olan obezitenin temel nedeni, aşırı şeker tüketmek. Yapılan çalışmalar açıkça gösteriyor ki fazla miktarlarda ve devamlı olarak şeker tüketildiğinde karaciğer şekerin bileşeni olan fruktozu yağ olarak depoluyor. Bunun sonucunda da özellikle bel çevresinde yağlanma hızla artıyor.

Karaciğer yağlanmasını tetikliyor

Karaciğerde fazla trigliserid birikimi yağlı bir karaciğere sahip olmanıza neden olabiliyor. Yapılan çalışmalar da gösteriyor ki fazla fruktoz tüketimi trigliseridlerin yükselmesine yol açarak karaciğer yağlanmasını tetikleyebiliyor. Ayrıca fazla şeker tüketimi sonucu kilo artışı ve bunun sonucunda obezite ile gelen insülin direnci de karaciğer yağlanmasını tetikleyebilen diğer unsuru oluşturuyor.

Kalbe zarar veriyor

Institute of Medicine’ın raporuna göre şeker kötü kolesterol olarak bilinen LDL ve trigliseridlerin yükselmelerine neden olarak damar tıkanıklığına yol açabiliyor. Damarların içindeki bu parçacıkların artması da kalp krizi riskini yükseltiyor.

Mutsuzluk nedeni

Şeker, "mutluluk hormonu" olarak bilinen serotonin hormonunun salgılanmasını tetiklediği için keyif verici özelliği kişilerde bağımlılık yaratabiliyor. Beyinde bağımlılık yaratan etkisi de içinde şeker olan besinler tüketilmediği zaman mutsuzlukla sonuçlanabiliyor. Çünkü bağımlılık nedeniyle en ufak bir sorunda gerektiğinden fazla şeker ve tatlı tüketmek zamanla kilo alımına, bu tablo da mutsuzluğa sürüklüyor.

İnsülin direncine sebep oluyor

Vücudumuzdaki en önemli hormonlardan biri olan insülin kan şekerini düzenlemeye yardımcı oluyor. İnsülin direnci; kandaki şekerin hücre içerisine girmesi sonucunda kullanılamaması demek. Yapılan birçok çalışma şeker tüketiminin insülin direncine yol açtığını gösteriyor. İnsülin direnci oluşan kişilerde de metabolik sendrom, obezite, tip 2 diyabet ile kalp damar hastalıkları riski artıyor.

Yazı: Beslenme ve Diyet Uzmanı Ayça Güleryüz

Şeker bizi nasıl hasta ediyor?

Sofra şekeri (sükroz) iki bağlı molekülden oluşur: Glikoz ve fruktoz. Vücutta, bu bağ kırılır ve ayrı ayrı glikoz ve fruktoz salınımı meydana gelir. Kan akışı, glikoz moleküllerini alır ve bunları vücutta enerjiye ihtiyaç duyan organlara taşır. Ancak, fruktoz molekülü yalnızca karaciğer tarafından kullanılır. Karaciğerde depolanan bu şeker az miktardadır çünkü ilk insanlar meyve ve bal gibi ürünlerle az karşılaştığı için vücut kullanmadığı kısmı burada depolamayı tercih eder. Günümüzde ise vücudun günlük fruktoz alımı 54.7 gram kadardır. (Yaklaşık 14 çay kaşığı kadar.) Bu miktar, karaciğerin metabolize edebileceğinden çok daha fazladır. Uzmanlara göre bu miktar, bir insanın genel fizyolojisini bozmaya yeter de artar bile.

Şeker bizi delirtiyor!

Şekerin dişlerimize ve fiziğimize verdiği zararları herhalde bilmeyen yoktur. Ama şekerin etkileri ve zararları ne yazık ki bu ikisinden ibaret değil. Hatta en kötüleri bile değil.

8

Şeker cildin yaşlanmasını hızlandırır Şeker kana karıştığında, kimyasal olarak kolajen ve elastin adı verilen proteinlerle bağlantı kurar ve böylelikle cildinizin yaşlanmasını hızlandırır.

Bu bağ, kolajen ve elastin proteinlerinin parçalanmasına sebep olur. Kolajen ve elastin cildin kuruluğunu giderir ve cildi kırışıklıklardan korur. Ayrıca, bu bağlanma zararlı maddelerin üretilmesini sağlar. Bu zararlı maddeler de cildi güneşe karşı daha hassas hale getirir. Güneş ışığı cildi yaşlandıran en önemli faktör olarak kabul edilmektedir.

Şeker enfeksiyon riskini arttırır Şekerin vücuttaki enfeksiyon riskini arttırması demek en basit haliyle cildin sivilce ve kırışıklık üretimini arttırması demektir. Ayrıca, artrit gibi hastalıkların oluşması riskini de arttırır.

Soğuk algınlığı için içtiğimiz hafif tatlandırılmış bir çayda bile, şeker boğazı enfekte etmiş olan bakterilerin çoğalmasını desteklemektedir. Yani o bilinen yöntemler faydalı değil, tam tersine zararlı bile olmuş olabilir.

Şeker, kardiyovasküler hastalıklara neden olur 20. yüzyıl boyunca, doktorlar yağları azaltarak kolesterolü düşürmenin kardiyovasküler hastalıklarıda azaltacağına inandılar. Şeker, hayvani yağlara kıyasla daha az tehlikeli kabul edildi. İnsanlar yağı kestiler ama şekeri kesmediler. 21. yüzyılda ise, işler biraz değişti. Çalışmalara göre, şeker, kendisi yüzünden zayıflayan damarlara yapışarak bariz bir şekilde kolesterolü yükseltiyor.

Şeker gerçek anlamda delirtiyor Yapılan araştırmalara göre şeker depresyona sebebiyet verebiliyor. Bunun sebebi şizofren ve depresyonla ilişkilendirilen BDNF hormonunu düşürüyor olması.

Bir başka çalışmaya göre, şeker anksiyeteyi tetikliyor. Bizim de anksiyete ile savaşmak için şeker tükettiğimiz düşünülürse, işler iyice ironik olmaya başlıyor.

Bir başka çalışma ise fareler üzerinde yapılmış ve şeker tüketiminin zekayı düşürdüğü kanıtlanmış. Bilim insanlarına göre bu durum, şekerin öğrenme ve hafızadan sorumlu kısmındaki bağlantıların şeker tarafından zarara uğramasından dolayı meydana geliyor.