Anadolu Sağlık Merkezi Çocuk Sağlığı, Hastalıkları ve Çocuk Nefrolojisi Uzmanı Doç. Dr. Neşe Karaaslan Bıyıklı çocukluk çağında hipertansiyon hakkında bilgiler verdi.

Onların sağlığı her şeyden kıymetli. Bu yüzden çocuklarımızın sağlıklı ve uzun bir ömürlerinin olması için her şeyi yaparız. Örneğin, onları yüksek tansiyondan (hipertansiyon) korumak ve bu konuda en güncel bilgileri edinmek için bu yazıyı okumadan geçmemeliyiz...

Çocuğunuzda;

• İdrar yolu enfeksiyonu

• Üriner sistem yapısal bozukluğu

• Böbrek taşı öyküsü

• Prematüre ya da düşük doğum ağırlığı ile doğum

• Yenidoğan döneminde yoğun bakım gereksinimi

• Obezite

• İnsülin direnci ya da diyabet

• Yineleyen idrar yolu enfeksiyonu

• Guatr

• Uyku düzensizlikleri ve uyku apnesi

• Ailede hipertansiyon, enfarktüs, inme, böbrek yetersizliği geçirmiş kişiler varsa, takipleri sırasında kan basıncı ölçümlerini mutlaka yaptırın.

Söz konusu çocuklarımızın sağlığı olunca haliyle endişeler de beraberinde geliyor. Özellikle hipertansiyon gibi bir sorunda çocukla birlikte ailenin de hastalığı bilmesi, kabul etmesi; sağlıklı beslenme ve düzenli egzersizin ailenin yaşamına yerleşmesi hayati önem taşıyor. Doç. Dr. Neşe Karaaslan Bıyıklı, özellikle büyük yaş grubu çocuklarda takiplerin ve ilaç tedavisinin aksatılmasının önemli sorunlardan biri olduğuna dikkat çekerek, ailelerin hastalığın uzun dönem sonuçlarının bilincinde olmaları gerektiğini de vurguluyor. Çünkü zamanında ve doğru tedavi edilmeyen hipertansiyon, çocukların sağlığını ciddi derecede tehdit ederken, aileler için de yıpratıcı bir sürece dönüşebiliyor. Oysa hastalığın erkenden fark edilmesi, bilinçli hareket edilerek doğru tedaviyle kontrol altında tutulması mümkün. Doç. Dr. Neşe Karaaslan Bıyıklı’nın anne-babalar için hazırladığı yazımızı paylaşırken, çocuklarınıza sağlıklı ve uzun bir ömür diliyoruz...

Çocukta hipertansiyonun belirtileri nelerdir?

Baş ağrısı, baş dönmesi, kulak çınlaması, burun kanaması, çarpıntı ve görme bozukluğu… Özellikle bu belirtiler çok önemli; çünkü çocuklarda ciddi bir hipertansiyon sorununa işaret eden hayati belirtiler bunlar. Ayrıca büyüme geriliği, okulda başarısızlık, nöbet (havale), halsizlik, huzursuzluk, kilo kaybı, terleme, bulantı, sık nefes alma, çabuk yorulma, bilinç değişikliği, ödem gibi belirtilerin varlığında da hipertansiyon akla gelmelidir.

Çocukta hipertansiyonun görülme nedenleri nelerdir?

Çocuklarda böbrek ile ilgili hastalıklar, obezite, kalp hastalıkları, endokrin bozukluklar (hormon hastalıkları), sinir sistemini etkileyen durumlar, ilaçlar, akciğer hastalıkları hipertansiyona yol açabiliyor. Diyet tuz içeriğinin fazla olması, hazır gıda tüketimi, hareketsiz yaşam (TV, bilgisayar), stres ve kafein de hipertansiyonu tetikleyen faktörler arasında yer alıyor.

Hangi değerler hipertansiyona işaret ediyor?

Çocuklarda normal kan basıncı değeri, en az üç ölçüm ortalaması sistolik ve/veya diyastolik kan basıncının yaşa, cinse ve boya göre 90. persantilin altında olması ile tanımlanıyor. Kan basıncının normal değerleri, kız ve erkek çocuklarda sistolik ve diyastolik basınçlar için ayrı ayrı hazırlanmış persantil eğrileri ile gösterilmiştir. Her çocuk için kendi üst sınırı ayrı olarak belirlenir. Örneğin, 10 yaşında (130 cm) 10. persantilde boy uzunluğu olan bir kız çocukta normal kan basıncı değeri en yüksek 113/73 mm Hg, 10 yaşında (150 cm) 95. persantilde boy uzunluğu olan kız çocukta normal kan basıncı değeri en yüksek 120/77 mm Hg olmalıdır.

Üç ayrı ölçümde, kan basıncı yaşa, cinse ve boya göre 95. persantilin üzerinde seyrediyorsa bu durumu “Hipertansiyon” (yüksek kan basıncı, yüksek tansiyon) olarak tanımlayabiliriz. Kan basıncının 90 - 95. persantil arasında olması ya da 12 yaşından itibaren kan basıncının 120/80 mm Hg üzerinde bulunması ise “Sınırda Hipertansiyon” olarak kabul ediliyor.

Çocukta görülen hipertansiyonun tedavisi nasıldır?

Multidisipliner yaklaşımla başarılı tedaviler

Tedavi ve izlem programı çocuk hekimi, çocuk nefrolojisi uzmanı ve çocuk kardiyoloji uzmanı ile birlikte planlanmalıdır. Tedavi sürecinde şu basamaklar sırasıyla gözden geçirilmelidir:

Hasta ve ailenin eğitimi: Yaşam boyu izlem ve tedavi gerekebileceğinden aile bilgilendirilmeli ve tedavi uyumu açısından uyarılmalıdır.

Kilo kontrolü: Vücut kitle indeksinde yüzde 10 azalma ile kan basıncında 8-12 mm Hg düşme sağlanabileceği gösterilmiştir. Yağdan fakir, sebze ve meyveden zengin besinler tercih edilmelidir. Kafeinli içecekler, enerji içeceklerinin hem kilo kontrolüne olumsuz katkısı hem de kan basıncında yükselmeye neden olduğu unutulmamalıdır.

Tuz kısıtlanması: Hazır gıdaların fazla tuz içerdiği çocuklara ve ailelere anlatılmalıdır. Bu tip besinler seyrek olarak, sınırlı miktarda tüketilmelidir. Yemeklerde sofradaki tuz kaldırılmalıdır.

Egzersiz: Günümüz çocuklarının çoğu hareketsiz yaşam şekliyle büyüyor. Bu çocukların günlük 30-60 dakika egzersizi günlük rutinlerine eklemeleri önemli. Araştırmalara göre, 3-6 ay süre ile düzenli egzersiz uygulanması, kan basıncında 6-12 mm Hg düşüş sağlıyor.

Tütünsüz yaşam: Çocukların pasif tütün dumanına maruz kalmaları önlenmeli, gençler tütün mamullerinin zararları konusunda bilinçlendirilmelidir.

İlaç kullanımı: Bilinçsiz ilaç kullanımından kaçınılmalıdır. Grip ilaçları, hormon ilaçları, ağrı kesiciler, antidepresanlar, doğum kontrol ilaçları ve kafein kan basıncı yükselmelerine neden olabilir.

İlaç tedavisi: Hipertansiyon hedef organ hasarına yol açmışsa, ciddi belirtiler varsa, şeker hastalığı, böbrek, kalp ya da endokrin hastalıklar eşlik ediyorsa ilaç tedavisi gerekebilir.

Cerrahi tedavi: Damar bozukluğu (darlık gibi) ve tümör varlığında cerrahi tedavi gerekebilir.

Ya zamanında ve doğru tedavi edilmezse…

Hipertansiyonda hedef organ hasarı dediğimiz bozukluklar beyin, göz, kalp, böbrek ve damarlarda ortaya çıkıyor. Zihinsel yeteneklerde bozulma, damarlarda sertleşme (ateroskleroz), görme bozukluğu, idrarla albumin kaçağı (proteinüri), böbrek fonksiyonlarında bozulma, böbrek yetmezliği, kalp duvarlarında kalınlaşma, kalp kasılmasında bozulma, kalp yetmezliği, kalp büyümesi, beyin kanaması, felç gibi ciddi durumlar da meydana gelebiliyor. Kalp-damar, böbrek ve beyin hasarının önlenmesi açısından hipertansiyonun mutlaka tedavi edilmesi gerekiyor. Çocukların önünde daha uzun süreli bir yaşam beklentisi olduğundan kuşkusuz tedavinin önemi çok daha fazla önem kazanıyor.

Okuldayken nelere dikkat etmeli?

Okullarda hipertansiyon ile ilgili bilgilendirme çalışmaları yapılabilir. Öğretmenler, revir doktorları, hemşireler baş ağrısı, görme ile ilgili sorunlar, burun kanaması, kulak çınlaması, ders başarısında düşme, halsizlik, kolay yorulma gibi belirtilerde mutlaka kan basıncı ölçümü yapılması gerektiğini bilmelidir.

Kan basıncı yüksek bulunan çocukların ebeveynleri bilgilendirilmeli ve mutlaka çocuk doktorlarına yönlendirilmelidir. Hipertansiyon tanısı ile izlenen çocuklar ise acil durumda uygulanacak tedavi konusunda okul revirlerine bilgi götürmelidir.

Obezite sorunu hipertansiyona ne kadar etki ediyor?

Kilo fazlalığı ve obezitesi olan çocuklarda hipertansiyon görülme sıklığı daha fazladır. 7 yaşın üzerindeki hipertansif çocukların yüzde 50’sinden obezite 1. dereceden sorumluyken, bu oran adolesan (ergenlik) dönemde yüzde 85-95’lere kadar yükselir.

Tansiyon holteri ve çocuklarda kullanımı

Bilindiği üzere kan basıncı gün boyu değişkenlik gösterir. Tansiyon Holter, 24 saatlik kan basıncı ölçülmesini sağlayan bir tanı aracı olarak bu değişkenliği kayıt altına alır. Örneğin, çocuk günlük yaşantısına devam ederken gündüz 15 dakika, gece 30 dakika aralıklarla kan basıncı ölçümü yaparak kayıt altına alır. Bu şekilde yaşam içi kan basıncı değerleri elde edilir ve ölçülen değerlerin ne kadarının hipertansif sınırlarda olduğu istatistiksel olarak hesaplanır. Böylece “Maskeli Hipertansiyon” ya da “Beyaz Önlük Hipertansiyonu” olguları da saptanmış olur.

Maskeli Hipertansiyon: Hastanede veya muayenehanede yapılan ölçümlerin normal olmasına karşın günlük hayatta kan basıncının yüksek olması durumudur.

Beyaz Önlük Hipertansiyonu: Bazı çocuklarda kan basıncının hastanede ya da sağlık çalışanı tarafından ölçülmesi geçici bir stres yanıtı nedeniyle yüksek saptanabilir.

Bu maddeleri bir kutuda verip aralara, maddelere uygun küçük illüstratif çizimler ekleyeceğiz.

Çocuklarınızı hipertansiyondan korumanın 6 kuralı

• Televizyon, bilgisayar, tablet ile geçirilen zamanı mutlaka kısıtlayın (Hafta içi yarım saat, hafta sonu 2 saati geçmemeli). Özel bilgisayar işlerinizi evde çocuklarınızın yanında yapmayın, kendi TV izleme zamanlarınızı da sınırlandırın.

• Ailecek yapılacak fiziksel aktivite içeren sosyal faaliyetlere zaman ayrın. Park yürüyüşü, bisiklet, yüzme, tenis ya da fitness egzersizlerine zaman yaratın.

• Ev yemekleriyle beslenmeye önem verin. Yemek yanında salata ve yoğurt bulundurun. Yemek yanında su, ayran içilmesini; ara öğün zamanı meyve, çiğ sebze, kuru yemiş - kuru meyve, süt tüketimini özendirin.

• Televizyon ve bilgisayar karşısında yemek yemesine izin vermeyin.

• Tuz tüketimini mutlaka kısıtlayın.

• Risk grubundaysa kan basıncı izlemini düzenli yaptırın.