Uyku testini çöz, hastalığını öğren

Gece iyi uyuduğunuz halde kendinizi uykulu mu hissediyorsunuz? Uyanınca vücudunuzu birkaç dakika hareket ettiremediğiniz oluyor mu? Uyumak için uzandığınızda bacaklarınızda sık sık karıncalanma meydana geliyor mu? Gelin 16 soruluk uyku testinden geçin ve sorununuzun ne olduğunu öğrenin.

Uyku dünyadaki bütün canlılar için yaşamsal bir öneme sahip. Tüm canlıların uyuması bundan. Her 3 kişiden 1’inin yaşamının bir döneminde uykusuzluk sorunu yaşadığına dikkat çeken Prof. Dr. Firuz Çelikoğlu, “Bu durum 2 haftadan uzun sürerse, ‘insomnia’ diye adlandırılan uykusuzluk hastalığı ortaya çıkar” diyor. Yaşamımızın bir parçası olan cep telefonları ve bilgisayar ekranlarının parlak ışıkları bile uyku hormonu olan melatonin dengesini bozarak uykusuzluğa yol açabiliyor. Sadece bunlar mı? Çalışma saatleri, çok sık yapılan kıtalararası ve hızlı yolculuklar, şehirlerarası göçler, sık iş değiştirme gibi önemli yaşam stresleri de toplumda uykusuzluğu artıran etkenler arasında bulunuyor. Oysa iyi bir uyku çocuklarda beyin gelişimini ve fiziksel büyümeyi geliştirirken, erişkinlerde bağışıklık sistemini etkileyebiliyor. Kalp, inme, yüksek tansiyon, kontrol edilemeyen diyabet gibi birçok hastalığın başlıca nedeninin de uyku bozuklukları olduğu belirtiliyor.

Prof. Dr. Çelikoğlu, uykusuzluk sorununun erken yaşlardaki erkeklerde daha sık görülürken, menopozdan sonra kadınlarla erkekler arasındaki oranın eşitlendiğini söylüyor. Hormonal değişimler de bazı uyku bozukluklarında önemli bir neden olarak görülüyor.

Söylemeden geçmeyelim; uykusuzluk çağımızda sadece yetişkinlerde değil çocuklarda da görülüyor.

16 Soruda Uyku Testi

Aşağıda yer alan maddeleri “Evet” ya da “Hayır” olarak cevaplayın.

1. Hatırlamadığım halde uyku esnasında horladığım, tıkandığım veya nefesimin durduğu söyleniyor.

2. Yüksek tansiyonum var.

3. Gece boyunca kalp çarpıntısı veya kalp atışlarımın teklediği hissiyle uyanıyorum.

4. Gece iyi uyuduğum halde gün içerisinde kendimi uykulu hissediyorum.

5. Otomobil kullanırken veya işyerimde aşırı uyku ihtiyacı duyuyorum.

6. Sabah uykudan yorgun uyanıyor ve bazen uyandığımda baş ağrısı hissediyorum.

7. Gün içerisinde karşı koyamadığım uyuklama nöbetlerim oluyor.

8. Uykuya dalarken veya uyanırken rüya benzeri ses ya da hayaller görüyorum.

9. Uyanınca vücudumu birkaç dakika hareket ettiremediğim anlar oluyor.

10. Kızma, şaşırma veya korku hissi duyduğumda aniden uykuya daldığım oluyor.

11. Gece boyunca kol ve bacaklarımda atmalar olduğu ve yanımdakini tekmelediğim söyleniyor.

12. Uyumak için uzandığımda bacaklarımda sık sık karıncalanmalar hissediyorum.

13. Çoğu gece bacak kramplarıyla uyanıyor ve bundan kurtulmak için ayağa kalkıp yürüme ihtiyacı duyuyorum.

14. Sıklıkla ürkütücü rüyalardan rahatsız oluyorum.

15. Uyku sırasında; yürüdüğüm, konuştuğum veya dişlerimi gıcırdattığım söyleniyor.

16. Çalışma programım değiştiğinde ya da uçak yolculuklarından sonra kendimi yorgun ve uykulu hissediyorum.

Uykunuzu Değerlendirin

• Eğer 1’ den 6’ya kadar olan sorulara iki veya daha fazla “Evet” dediyseniz sizde uyku apnesi olabilir. Uyku apnesi gece uyku esnasında kişinin yüzlerce defa nefesinin durduğu, ciddi kalp-solunum problemleri yaratarak hayatı tehdit edebilen bir hastalıktır ve mutlaka tedavi edilmelidir.

• Eğer 7 - 10 arasındaki sorulara iki veya daha fazla “Evet” dediyseniz sizde narkolepsi (gün içinde önüne geçilmeyen uykuya dalma) adı verilen tıbbi bir rahatsızlık var demektir.

• Eğer 11, 12 ve 13. sorulara “Evet” dediyseniz, periyodik bacak kasılmaları veya “huzursuz bacak sendromu” olarak bilinen sorunu yaşıyor olabilirsiniz. Bu durum kan üresini yükselten hastalık durumlarında ya da bazı nörolojik hastalıklarda ortaya çıkıp tedavi edilmediği takdirde uykusuzluğa neden olabilir.

• Eğer 14, 15 ve 16. sorulara “Evet” dediyseniz, sizde “parasomnia’’ adı verilen uyurgezerlik, uykuda konuşma, gece kâbusları veya diş gıcırdatma belirtileriyle ortaya çıkan rahatsızlık söz konusu olabilir.

6 soruda uyku problemi

Kaç dakika içinde uykuya geçilmeli?

Uykuya 30 dakika içinde girilmesi, uyku sırasında sık uyanma yaşanmaması, sabah zımba gibi dinç kalkılması kişinin sağlıklı uyku uyuduğunun en önemli göstergeleri arasında görülüyor.

Günde 8 saat uyumak şart mıdır?

“Günde 8 saat uyumak gerek” inanışı uzmanlar tarafından doğru bulunmuyor. Prof. Dr. Firuz Çelikoğlu, “Bu genel bir süredir. Bazı insanlar uykularını 4 saatte de alabilirler. Önemli olan sabah yataktan dinç kalkmaktır” diyor.

Kalitesiz uyku nelere sebep olur?

Kaliteli uyku uyuyamamak kaza, sık hasta olma, sinirli ve kavgacı bir kişilik yapısına bürünmeye neden olur.

Kanserle uykusuzluk arasında bir ilişki var mı?

Kanserle immün sistem arasında bir ilişki bulunduğu belirtiliyor. Uykusuzluktan kaynaklanan bağışıklık sistemi zayıflığı vücudu korunmasız bırakarak aralarında kanserin de olduğu pek çok hastalığa davetiye çıkartabiliyor. Bunun yanında sigara, uyuşturucu, alkol ve obezitenin de uykusuzluk üzerinde olumsuz etkisi olduğunu gösteren araştırmalar bulunuyor.

Uyku sorunlu meslekler hangileri?

Uykusuzluk sorunuyla bazı meslek gruplarında daha fazla karşılaşılıyor. Buna göre polisler, doktorlar, medya çalışanları ve pilotlar en fazla uykusuzluk çeken meslek grubu mensupları arasında bulunuyor.

Ne zaman doktora gitmeli?

Uykusuzluğun 3 haftadan uzun sürmesi, bu sorunun geçici olmayıp altında tıbbi olarak çözülmesi gereken organik ya da psikolojik bir sorunun varlığına işaret ediyor.

İyi bir uyku için dikkat edilmesi gerekenler

Uykusuzluğun olası nedenleri

• Uyku solunum bozukluğu (horlama, apne)

• Kanser, üremi, anemi, astım gibi bazı sistemik hastalıklar

• Psikolojik rahatsızlıklar

• Ağrıya neden olan sorunlar

• Uygunsuz iş saatleri

• Sık seyahat etme

• Çevre, yatak odası, yatak konforu gibi dış etkenler

• İyi havalandırılmış bir yatak odası

• Düzenli saatlerde yatılması

• Yumuşak orta sert yatak

• Uykunun sessiz bir ortamda gerçekleşmesi

• Odanın karanlık olması

• Uyumaya yakın yemek yememek

• Uyumadan önce içki içmemek gibi faktörler uyku kalitesini artırarak uykusuzluğu azaltan nedenler arasında yer alıyor.

Gece sık uyanıyorsanız doğru doktora

Uyku sorunlarının çoğu kişi tarafından doktora gitme nedeni olarak görülmediğini söyleyen Prof. Dr. Çelikoğlu “Sorunlarınızı fark etmeniz çok önemli. Yorgunluk, horlama, gece uykudan uyanmalar ve gündüzleri uyuklamalar ciddiye alınması gereken işaretlerdir” diyor. Uyku bozukluklarının yüzde 80’i uyku apnesinden kaynaklandığı için bu sorunu yaşayan kişilerin bir göğüs hastalıkları uzmanına başvurması öneriliyor.

Yazı: Ceyda Erenoğlu