Demir eksikliği anemisi nedir?

Çocuğunuz yaşıtlarına göre daha çabuk mu yoruluyor ya da kendini halsiz mi hissediyor? Anemi olabilir. Doktorunuza danışarak gerekli testleri yaptırmanızda fayda var. Anemi zaman zaman şiddetli ya da daha hafif seyredebilir. Şiddetli devam eden vakalarda, hızlanan kalp ritmi, sık nefes alıp verme, el ve ayaklarda terleme görülebilir.

Endişe etmenize gerek yok, çeşitli tedavi yöntemleriyle anemi rahatsızlığı sorunsuzca tedavi edilebiliyor. Ayrıca, bebeğinize 1 yaşına kadar kesinlikle inek sütü vermemeniz gerektiğini de unutmayın. Her yaşta dengeli ve düzenli beslenme düzenine sadık kalmak önemli. Diyetisyen Sanem Apa, anemi yani kansızlık hakkında bizleri bilgilendirdi.

Çocuklarda anemiye dikkat!

Anemi veya toplumda daha çok bilinen adı ile da kansızlık çocuklarda sıklıkla karşılaşılabilen bir durum. Eğer çocuğunuzda anemi varsa bu çocuğunuzu sinirli, halsiz ve güçsüz yapabilir. Günümüzde anemik vakaların çoğu çok kolay tedavi edilebiliyor. Bu yazıda aneminin farklı türlerini, nedenlerini, belirtilerini ve tedavi yollarını öğrenebilirsiniz.

Anemi nedir?

Anemi vücudumuzda kırmızı kan hücreleri veya hemoglobinin yeterli olmaması sonucu oluşur. Kırmızı kan hücreleri veya hemoglobinler oksijeni vücuttaki diğer hücrelere taşımakta görevlidir. Çocukların anemi olmasının nedenleri arasında, vücudunda yeterli sayıda kırmızı kan hücresi üretilmemesi, kırmızı kan hücrelerinin kanama ile kaybedilmesi ya da kırmızı kan hücrelerinde yeterli hemoglobinin olmayışı sayılabilir. Kırmızı kan hücrelerinin vücuttaki diğer hücrelere oksijen taşıması dışında artık maddeler (karbondioksit CO2) içinde gerekli özel bir madde olduğundan hemoglobin çok önemli.

Aneminin nedenleri nedir? Tedavisi nasıl olur?

Çocuklarda en çok karşılaşılan anemi tipi; “demir eksikliği anemisi”. Beslenme düzeninde demirin yetersiz alınması bu duruma neden olur. Vücut hemoglobin üretmek için demire ihtiyaç duyacağından, demir çok az olduğunda kırmızı kan hücreleri için yeterli hemoglobin sağlanamaz.

Anemi görülme oranı, özellikle 1 yaşından önce inek sütü verilen bebeklerde çok yüksek. Bunun nedeni inek sütünde çok az miktarda demir bulunuyor olması. İnek sütünün sindirilebilmesi bebekler için zor ayrıca inek sütü bebeklerin bağırsaklarını tahriş ederek küçük kanamalara da neden olabilir. Bu kanama da kırmızı kan hücrelerinin sayısını düşürür ve anemiye neden olur.

Anemiye neden olabilen diğer nedenler arasında diyet düzenindeki diğer besinlerin eksikliğini gösterebiliriz. Bunlar arasında, folik asidin çok az miktarda alınması da ender olarak anemiye sebebiyet verebilir. Keçi sütündeki folik asit miktarı çok düşük olduğu için, bu genellikle keçi sütü tüketen bebeklerde sıklıkla karşılaşılan bir durum. Bazı durumlarda ve nadir olarak da B12, E vitamini ve bakırında diyette az alınması anemiye yol açabilir.

Kan kaybı da anemiye nedenleri arasında gösterilebilir. Kan kaybının nedeni bir hastalık veya yaralanma olabilir. Bazense kan, yeterli miktarda pıhtılaşmayabilir. Yeni doğan bebeklerde genellikle, kanın pıhtılaşmasını sağlayan K vitamini eksikliği görülebiliyor. Bu da, miniklerin küçük yaralanmalarında bile aşırı kanamaları olmasına neden olabilir. K vitamini yeni doğanlara enjeksiyonla verilebilir.

“Hemolitik anemi'' kırmızı kan hücreleri kolayca yıkıldığında oluşur. Bilinen diğer bir anemi tipi de ''orak hücre anemisi”.

Bunların dışında, “talasemi” de çok sık rastlanan diğer bir anemi türü. Eğer ailenizde talasemi öyküsü varsa, mutlaka pediatristinize bu durumu söyleyin ki gerekli testler yapılsın.

Aneminin belirtileri ve işaretleri nelerdir?

• Soluk, kül rengi deri ve tırnakların normalden daha az pembe olması
• Şiddetli halsizlik
• Kolay yorulma
• Sinirlilik

Şiddetli anemi durumu olan çocuklarda anemi belirtileri:

• Kısa nefes alıp verme
• Hızlı kalp atımı
• El ve ayaklarda terleme görülebilir.

Hemolitik anemili yenidoğanlarda ise sarılık olma durumuyla çok sık karşılaşılır. Beslenme düzenlerinde demir alımı olan çoğu çocuk; buz, çamur, toprak, kil ve benzeri farklı şeyler yiyebilir. Bu duruma pika denilir.

İlk bakıldığında zararlı değilmiş gibi görünse de, çocuğunuzun toksik etki yaratabilecek (örneğin boya gibi) maddeleri tüketme ihtimali de olduğu için bu durumu engellemenizde fayda var. Merak etmeyin, pika, genellikle çocuk büyüyünce ve anemiye karşı tedavisi yaptırılınca son bulur.

Bu tip belirtiler çocuğunuzda da varsa mutlaka doktorunuzla görüşmelisiniz. Oldukça kolaylıkla yapılan kan testi, tedavi sürecinde büyük önem taşır. Kan testi yaptırmaktan kaçınmak bir işe yaramaz, aksine sizi her zaman kuşku içinde bırakır. Aynı zamanda çocuğunuzun tedaviye başlaması gerekiyorsa bunu geciktirmiş olursunuz.

Anemi tedavisi

Tedavinin başarısı için hangi tür anemi olduğunu belirlemek önemli. Bunun için çok çeşitli anemi türleri olduğundan bahsettik. Çocuğunuzda çeşitli belirtiler görüyorsanız; bunu kesinlikle kendi başınıza vitamin-mineral destekleri ya da demir hapları kullanarak tedavi etmeye çalışmayın. Bu tür destekleri almadan önce mutlaka bir doktorla görüşmelisiniz. Doktorunuz size ne yapmanız gerektiğini söyler.

Kendi kendinize yapmaya çalışacağınız bir tedavi, başka bir sorunu erteleyebilir veya belirtilerin ortaya çıkmasını geciktirebilir. Ayrıca demir ilaçlarının bazı yüksek doz alımları da 5 yaş altındaki çocuklar için zehirli etki yaratabileceğini unutmayın.

Anemi ile ilgili dikkat edilmesi gerekenler:

• Demir ile sütü birlikte vermek demirin emilimini azaltacağından, bu şekilde tercih etmeyin.

• C vitamini demir emilimini artırıcı etki gösterir. Demir desteği kullanılıyorsa bir bardak taze sıkılmış portakal suyu içmek emilimi daha da artırabilir.

• Sıvı demir destekleri dişlerin rengini gri tonuna çevirebilir. Bu nedenle demiri aldıktan sonra ağzınızı mutlaka bol suyla çalkalayın.

• Çocuğunuzun doğru ve dengeli bir beslenme planı uygulayıp uygulamadığına dikkat edin.

Anemiye karşı neler yapabilirsiniz?

• Çocuğunuza kesinlikle 1 yaşından önce inek sütü vermeyin.

• Anne sütü alan bebeğiniz katı gıdalara geçince, demiri yüksek veya demir ile zenginleştirilmiş yiyeceklerle besleyin.

• Eğer bebeğinizi formül mamalar ile besliyorsanız demir ilave edilmiş olanları tercih edebilirsiniz.

• Yumurta sarısı, kırmızı et, patates, domates, pekmez ve kuru üzüm demirce zengin besinler arasında. Bu yiyecekleri bol bol yedirin.

Kansızlığa karşı ıspanağı yoğurt yerine yumurta ile tüketin

Türkiye’de demir yetersizliği anemisi görülme sıklığı giderek artmaktadır. Kansızlık özellikle çocuklarda, gebe ve emzikli kadınlarda sıklıkla ortaya çıkmaktadır.

Çocuklarda demir eksikliğine bağlı oluşan kansızlık; büyümeyi yavaşlatmakta, zeka gelişimini olumsuz etkilemekte, enfeksiyonlara yakalanma riskini artırmaktadır. Bu nedenle anemide tedavi çok önemlidir.

Kansızlık tedavisinde doğru seçilmiş bir beslenme modelinin de önemi büyüktür. Demir kaynaklı besinlerin yanı sıra, her öğünde bol yeşillik tercih edilmeli, demir kaynağı ıspanak yumurta ile pişirilmeli, kalsiyumdan zengin besinler ara öğünde tüketilmelidir. Beslenme ve Diyet Bölümü Dyt. Şefika Aydın Selçuk anlattı.

En iyi demir kaynağı besinler!

• Karaciğer, kırmızı et, tavuk ve balık eti

• Yumurta

• Üzüm ve pekmez

• Kuru baklagiller

• Kuru kayısı, kuru üzüm, kuru dut gibi kuru meyveler

• Yeşil yapraklı sebzeler ( ıspanak, pazı )

• Fındık, fıstık ve susam

Not: Baklagilleri etle pişirin, yumurtayı portakal suyu ile tüketin.

Demir emilimini artırmanın önemli bir yolu bu besinleri C Vitamini ile birlikte tüketmektir!

• Her öğünde bol limonlu yeşillikler ve bu yeşilliklerden oluşan karışık bir salata, demir emilimi artırmaktadır.

• Yumurta tüketilirken yanına taze sıkılmış portakal veya greyfurt suyu tercih edilmesi, yumurtadaki demirin daha fazla emilmesini sağlamaktadır.

• Yumurta haşlama yerine kimi zaman menemen gibi pişirilip; yeşil, kırmızıbiber, domates ve soğanla C vitamini kazandırıldığında, demirin alımını artırılmış olur.

• Ispanak yanına yoğurt ile tüketildiğinde demir emilimi azalmaktadır. Ispanağın yumurta ile pişirilmesi ise biyoyararlılığını artırır.

• Kurubaklagil ve tahıllı yemekler; yanında mutlaka bol maydanozlu, marullu, domates ve limonlu salata ile tüketildiğinde, tahıl ve baklagillerin içindeki demir daha fazla emilir. Ayrıca bu besinler kıyma, parça et ya da tavukla pişirildiğinde demir alımı artmaktadır.

• Demir eksikliği ileri boyutta olan kişiler; süt, yoğurt ve ayran gibi kalsiyum içeren gıdaları yemeklerin yanına değil, ara öğünlerde tüketmelidir. Çünkü kalsiyumun demirin emilimini yavaşlatma özelliği vardır.

• Kahvaltılarda 1- 2 tatlı kaşığı kadar pekmez günlük demir ihtiyacının çoğunu karşılamaktadır. Özellikle keçiboynuzu pekmezi demir yüksek demir içerir.

• Ara öğünlerde; kuru meyvelerden kayısı, dut ve kuru üzüm, günlük demir alımına katkıda bulunur.

• Yemeklerle çay ve kahve tüketmeyin. Çay ve kahveyi ara öğünlerde tüketmek gerekir. Özellikle çayda bulunan fitat ve tanenlerin demir emilimini azaltmamaları için, çayı açık ve limon sıkarak içmekte yarar vardır.

Kansızlığa iyi gelen 5 besin!

Ciğer (karaciğer)

B12 vitamini ve demir deposudur. Kan yapıcı bir besindir.

Sebze

Folik asit açısından oldukça zengin olan besinler arasında koyu yeşil yapraklı sebzeler ilk sıralarda gelir. Brokoli, ıspanak bol miktarda demir içerdiğinden kansızlığa iyi gelir.

Keçiboynuzu pekmezi

Kansızlığa birebir olan keçiboynuzu pekmezi demir açısından oldukça zengin bir besindir. Erkekler için cinsel gücü artırıcı bir etkisi de vardır. Kadınlarda olan kansızlığa da iyi gelir.

Dut ve üzüm karışımı

Bol miktarda B12 ve demir içerir. Kansızlığa iyi gelen besinler arasındadır.

Isırganotu

Kan yapıcı bir besindir. Isırganotu çayı oldukça faydalı bir içecektir.