Tek bir adedinde 4 binden fazla kimyasal madde bulunduran sigara, Dünya Sağlık Örgütü’ne göre ‘tedavi edilmesi gereken bir hastalık!’ DSÖ dünya genelinde sigara kullanımındaki artışın son yıllarda ürkütücü olduğunu belirtirken, buna karşın hastalık kapıyı çalmadan sigarayı bırakan ve sağlıklı bir yaşam için kolları sıvayanların varlığı da umut veriyor.

Göğüs Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Hacer Kuzu Okur, sigarayı bırakanları bekleyen faydaların takvimini çıkardı, önemli uyarılar ve önerilerde bulundu.

Kalpten kansere zararları yapılan araştırmalarla defalarca kanıtlanmış bir zehir sigara. Katrandan amonyağa, arsenikten böcek zehirine dek içerdiği 4 bin 500’ü aşkın kimyasal madde bir başka deyişle zehirle, ilk nefesten itibaren sağlığımızı vurmaya başlıyor. Bu maddelerden bazılarının kanser oluşumuna bazılarının da kanserin ilerlemesine neden olduğunu belirten Göğüs Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Hacer Kuzu Okur “Saatte 200-250 km hızla ve 100 derecenin üzerinde sıcaklıkla dumanının ağız içine çarpmasıyla ağız, dil, yemek borusu, solunum yolları, akciğerler ve mideye ulaşır. Dumanının içinde bulunan zararlı maddeler saniyeler içinde kan damarları, kalp, beyin, böbrekler, mesane gibi pek çok organa ulaşarak zarar vermeye başlar” diyor.

DSÖ’ye göre ‘tedavi edilmesi gereken bir hastalık!’

Sigaranın zararlarının en fazla ve en hızlı solunum sisteminde görüldüğünü, Dünya Sağlık Örgütü’nün en son verilerine göre tüm kanserlerin dörtte birinin nedeninin sigara olduğunu vurgulayan Doç. Dr. Hacer Kuzu Okur, “Dünya Sağlık Örgütü sigara içmeyi tedavi edilmesi gereken bir hastalık olarak kabul etmektedir. Sigara içmediği halde pasif olarak dumanına maruz kalanlarda da kanser ve kalp hastalığı riskinin arttığı gösterilmiştir. En ölümcül olan akciğer kanserinin yüzde 90 nedeni sigara kullanımıdır. Sigara içenler içmeyenlere oranla 20 kat daha fazla akciğer kanseri olma riskine sahiptir. Günlük bir paket sigara tüketen bir kişide kansere yakalanma riski 10 kat fazla iken iki paket sigara içenlerde bu risk 25 kata çıkmaktadır” diyor. 15 yıl sigara içmiş aynı yaş ve cinsiyette iki kişi üzerinden yola çıkarak çarpıcı bir örnek veren Göğüs Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Hacer Kuzu Okur “Bu iki kişiden birinin sigara içmeye devam etmesiyle, her sigara ile ömründen 12 dakika azalmaya devam ederken, hastalıklara yakalanma riski artıyor. Sigarayı içmeye devam etmesiyle kişinin kendi yaşıtlarına göre yaşam süresi 15 yıl kısalıyor” diyor. Buna karşın, sigarayı bırakan kişinin vücudunda ilk 20 dakika içinde olumlu gelişmeler yaşandığını vurgulayan Doç. Dr. Hacer Kuzu Okur, bu olumlu gelişmeleri, iyileşmeleri takvimle açıklıyor;

Sigarayı bırakınca vücudumuzda yaşanan değişimler nelerdir?

İlk 20 dakikada:

Sigarayı bırakan kişinin vücudunda ilk dakikalardan itibaren farklılıklar başlıyor. Sağlıklı bir insanın nabzı normalde dakikada 80-100 kere atarken, sigara içen kişilerde nabız atımı 100’ün üzerine çıkarak yüksek tansiyon gibi ciddi bir soruna neden olabiliyor. Oysa sigarayı bıraktıktan sonra ilk 20 dakikada kan basıncı ve nabız normale dönüyor. El ve ayaklardaki ısı artışı da düzeliyor. Tansiyon normal sınırlara yaklaşıyor.

İlk 8 saatte:

Nefesteki kötü koku, kandaki oksijen ve karbonmonoksit düzeyi 8 saatte normale dönüyor.

1. günün sonunda:

Kalp krizi riski 24 saat içinde azalmaya başlıyor.

2. günün sonunda:

Tat alma ve koku duyusu 48 saatte artmaya başlıyor.

3. günün sonunda:

Sigarayı bırakan kişi nefes darlığı sorununun azalmaya başladığını ve nefes almasının kolaylaştığını 3 gün içinde hissetmeye başlıyor. Kandaki karbonmonoksit gazı azalmaya başladığı için halsizlik ve baş ağrısı gibi sorunlar da azalıyor.

2-12 hafta sonunda:

Sigarayı bıraktıktan 2-12 hafta içinde dolaşımı düzelmeye başlıyor, öksürük şikayeti varsa azalıyor, balgam sorunu yarı yarıya azalıyor. Bağışıklık sistemi güçlenmeye başlarken yürümesi kolaylaşıyor ve akciğer fonksiyonları düzelmeye başlıyor.

3-9 ay içinde:

Bırakmayı takiben 3-9 ay içinde öksürük ve nefes darlığı azalıyor, enfeksiyon riski azalıyor ve enerjisinde artış hissediyor.

1 yıl sonra:

Bir yıl sonra kalp hastalığına yakalanma ve kalp krizi riski yarı yarıya azalıyor.

5 yıl sonra:

Beş yıl sonra KOAH riski yarı yarıya azalıyor ve felç riski azalmış oluyor.

10 yıl sonra:

Dudak, trakea, özefagus kanseri riski 10. yılın sonunda yarı yarıya azalmış oluyor.

15 yıl sonra:

15 yılın sonunda kalp damar hastalık riski hiç içmemiş kişiyle eşit hale geliyor.

15-20 yıl sonra:

Akciğer kanseri riski ise 15-20 yıl sonra yüzde 50-90 oranında azalıyor.

Sigara nasıl bırakılır?

Prof. Dr. Çağlar Çuhadaroğlu, sigarayı bırakmanın yollarını anlattı.

Nikotin sakızları ve bantları

Bu tedavinin temeli, kişinin tükettiği sigara miktarına göre belirlenen nikotin bandının vücuda yapıştırılmasına dayanıyor. Bu bantlardaki nikotin miktarı da giderek azaltılıyor. Nikotin bantlarının kalbe zarar verdiğine dair söylemler var, ancak bunlar doğru değil. Siz günde 20 sigara içiyorsanız, bunun yerine verilen bant çok daha az nikotin içeriyor. Tek başına davranışsal tedavilerle sigarayı bırakma başarısı yüzde 15-20 seviyesinde kalırken, bu tedavilerin nikotin ile birleştirilmesinde oran yüzde 30’a çıkıyor.

Bupropiyon

Bir çalışma sırasında Vietnam gazilerine verilen bupropiyon etken maddeli antidepresanların, sigara ve alkolden alınan keyfi azalttığı belirlendi. Nikotin reseptörleri (dış ortamdan ya da organizmanın içinden gelen değişik yapıdaki uyarıları algılayıp, sinir lifleri aracılığıyla merkezi sinir sistemine ileten anatomik yapılar), sigara içildiğinde beyinde oluşarak, mutluluk hormonları olarak bilinen dopamin ve noradrenalin salgılanmasına yol açıyor. Vücut bu hormonları kullanıyor, aynı yerden geri alıyor, tekrar temizliyor ve yeniden kullanıyor. Geri alma yerleri de ‘reuptake kapıları’ oluyor. Bupropiyon ise bu kapıları yavaşlatıyor. Geri alım yavaş olunca, beyinde daha çok bulunuyorlar ve etkileri de uzun sürüyor.

Vareniklin

Kişi sigara içince nikotin, beyindeki nikotin reseptörlerine bağlanıyor ve onların sayısının giderek artmasına yol açıyor. Bu durum da bağımlılığı pekiştiriyor. Nikotin reseptörleri canlılar ve çoğalıyorlar. Vareniklin ise reseptörlere bağlanıyor ve daha az dopamin salgılanmasını sağlıyor, böylece yeni nikotin reseptörü uyarısı yapmıyor. Nikotin reseptörünün ömrü 15 gün. Bu ilaçla, nikotin reseptörlerinin çoğalmasının engellenmesi ve yaklaşık 20 gün içinde kişinin hiç sigara içmediği zamana dönmesi amaçlanıyor.

Yöntemleri farklı olsa da tüm tedavilerin birkaç ortak noktası bulunuyor. Bunlardan ilki tedavi süresi… Hap alımı şeklindeki tedavilerin en az 8 hafta sürdürülmesi, gerektiğinde sürenin 12 haftaya çıkartılması öneriliyor.

Yeni davranış biçimleri geliştirin

Sigarayı bırakmada en önemli kurallardan biri de yeni davranış biçimleri geliştirmek oluyor. Sigara içme ihtiyacı hissedildiğinde yapılacak birkaç hareket, bu zararlı alışkanlıktan kurtulmayı kolaylaştırıyor.

Bunlardan bazıları:

• Bol bol su için.

• Bulunduğunuz ortamı sık sık havalandırın.

• İşinize odaklanamadığınızı düşündüğünüzde iki dakika soluklanın ve yeniden başlayın.

• Kül tablalarını ortadan kaldırın.

• Sigarayı bırakmaya karar verdiğiniz an, içtiğiniz markayı değiştirin.

• Kullandığınız parfümü değiştirin. Çünkü sigara kokusu ile birleşen parfüm, kişisel bir özelliğiniz haline geliyor.

• Arkadaşlarınızdan size destek olmalarını isteyin.

• “Niye sigara içiyorsunuz? Niye bırakmak istiyorsunuz?” sorularını cevapladığınız bir liste oluşturun. Sigara içmek istediğinizde o listeye göz atın.

• Sigara-kahve, sigara-çay ve sigara-rakı gibi ikilileri saptayarak, bunları ‘sigarasız’ yapmayı deneyin.

• Tespih ve stres topu kullanımının yardımcı olabileceğini unutmayın.

• Sigarayı bıraktığınız günü, doğum günü gibi özel bir gün olarak belirleyin. Böylece kutlamak için iyi bir nedeniniz olsun.

Bir kere başardığınızda sağlığınız gözle görülür biçimde düzelmeye başlar. Sigara içmediğiniz ilk 24 saatte, kalp krizi riskiniz azalmaya başlar. Peki, bu alışkanlığa sonsuza dek elveda demenin yolu nedir?

Farkındalık meditasyonu

Araştırmalara göre, meditasyon yapmak sigara alışkanlığından kurtulmaya yardımcı oluyor – denemediğiniz anlarda bile.

Pazartesi günü başlayın

Google’ın yaptığı bir araştırma, sigara içenlerin alışkanlıktan kurtulma yollarını hafta başında daha çok araştırdıklarını gösteriyor. “Sigara bırakma” gibi aramalar en çok Pazartesi günleri yapılıyor.

Spor salonuna gidin

Egzersiz, serotonin ve dopamin salgılarının artışı sebebiyle, nikotin ihtiyacınızı azaltır.

Sigara içmeyi kötü kokularla ilişkilendirmeyi öğrenin

Yapılan bir araştırmaya göre, sigara, beyin tarafından kötü bir kokuyla bağdaştırıldığında daha az çekici oluyor. Beyindeki davranışsal değişim uyurken de ortaya çıkabiliyor.

Eski tiryakilerin bulunduğu reklamları izleyin

Eski tiryakilerden tavsiyelerin gösterildiği reklamlar sayesinde binlerce kişi sigarayı bırakıyor.

Yogaya başlayın, rahatlama tekniklerini deneyin

Sigara genellikle stresten kurtulmanın bir yolu olarak görüldüğünden, aynı etkiyi yaratacak rahatlama tekniklerini denemekte fayda var.

Doğal şeyler yiyin

Meyve ve sebze atıştırmalıkları tiryakileri, tütünsüz bir hayat tarzına yönlendiriyor.

Ağırlık kaldırın

Araştırmalar 12 haftalık bir ağırlık programı uygulayan tiryakilerin sigarayı bırakma başarı oranlarının iki katına çıktığını gösteriyor.

Evcil hayvanlarınızı düşünün

Yapılan araştırmalar, sigara içerek yalnız kendi sağlığınızı değil, aynı zamanda evcil hayvanınızı da tehlikeye attığınızı gösteriyor. Kedilerin ve köpeklerin yanında sigara içmek, çeşitli kanser risklerini önemli ölçüde artırıyor.

Danışmanlık hizmetlerini kullanın

Grup, bireysel ya da telefon danışmanlıklar sigarayı bırakma şansınızı en az %11 oranında artırıyor.

Bir anda bırakın

Araştırmalara göre, her 10 içiciden 9’u sigarayı bir anda hayatlarından tamamen çıkararak bırakıyor. Yan etkileri daha yoğun; ancak daha kısa süreli oluyor.

Yeni bir hobi edinin

Heyecan verici aktivitelerle uğraşmak, nikotinin de tetiklediği beyindeki ödül bölümünü harekete geçiriyor.

Hipnoza bir şans verin

Hipnozun sigara tiryakileri üzerindeki etkisi hakkında çok güçlü kanıtlar yok; ancak bu metot üzerinde uygulanan çalışmalar son derece pozitif. Denemeye değer.

Neden bırakmak istediğinizi yazın

Bir şeyleri not etmek, onları daha iyi hatırlamamızı sağlar. Sigarayı bırakma sebeplerinizi bir yere yazarak ve böylelikle sürekli hatırlayarak kendinizi cesaretlendirebilirsiniz.

Sigara hakkında düşünmekten tamamen vazgeçmeyin

Sigarayı düşünmeyi tamamen bırakmak başta işinize yarayabilir; ancak çok uzun sürmez. Bu düşünceleri bastırmaktan vazgeçtiğinizde normalde olduğundan çok daha fazla içmeye başlayabilirsiniz.