Gençlik iksiri nerede?
Muharrem Sarıkaya'nın 'Taze Yaşayanlar ve Sırları' yazı dizisinin birinci bölümü: “Gılgamış’tan beri aranan gençlik iksiri nerede?”
Elini öpen 73 yaşındaki kadın biraz uzaklaşınca, “Annesinin sütü daha ağzında kokuyor” dedi. Kadın cümleyi duymuş olmaktan mutlu, Gölköylü Davutoğulları’ndan Saatçi Mehmet Yılmaz da sözünde haklıydı...
Çünkü kadın, 109 yaşındaki Mehmet Yılmaz’dan 36 yaş daha küçüktü...
Bir kendime, bir sözü duyunca yürümesi dinçleşen kadına, bir de Mehmet Yılmaz’a baktım... “Acaba ben hangi kategoriye giriyorum?” diye düşünürken yazı dizisinin ilk adımını da atmış oldum.
İnsanoğlu en uzun ne kadar yaşadı? Ya da en uzun yaşayanların sırrı neydi? Veya Davutoğulları’ndan Saatçi Mehmet Yılmaz gibi 109 yaşında motosikletle yarışa girmek, tüm ihtiyaçlarını tek başına karşılıyor olmak, taze dinç bir bedene ve beyne sahip olmak için ne yiyip içmek, nasıl bir yaşam sürmek gerekiyordu? Üstelik Mehmet Yılmaz bununla da kalmamış, “Kenan Sofuoğlu diye biri varmış tanır mısın?” sorusuna da yaşam dolu şu cümleyi sarf etmişti: “Söyle ona gelsin Ordu’ya yarışalım, asfalt nasıl yakılırmış öğreteyim ona...”
Hatta elini o kadar yüksekten açtı ki, bitiş çizgisine yaklaşırken bir iki dakika yavaşlayıp Sofuoğlu’na avans vermeye hazır olduğunu söylemeyi de eksik etmedi: “Söyle Sofuoğlu’na korkmasın, ezmem onu...” Bu son cümlesi de dizi yazının başlangıcının bonusu oldu...
Akdeniz Üniversitesi Gerontoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. İsmail Tufan’ın, “Mehmet Amca, iki tekerli motora binmek yok, dört tekerli olana bineceksin tamam mı?” diye biten tembih sözlerinin ardından gelen anlatımları da dizi yazı için birçok veriyi önüme sundu...
Zaro Ağa’nın yaşı
Araştırdıkça gördüm ki artıyor olmasına karşın birçok canlının yanında insan ömrü o kadar uzun değil; bugüne kadar en uzun süre 127 yıl yaşam bulmuş... Kişilere yakıştırılan 150, hatta 170 yıla kadar çıkarılan yaşam ömürleri yok değil... Hatta bunlardan biri de Türkiye’de yaşamış, uzun yaşaması nedeniyle birçok ülkeye davet edilmiş, iddiaya göre 1934’te 157 yaşında hayata veda etmiş Zaro Ağa...
İddiaya göre 1774 yılında doğduğu varsayılsa da kendisi 1777’de doğduğunu ileri sürmüş. Ömrü süresince 20 kez evlendiğini söylemiş, çocuk ve torun sayısı hakkında net bir rakam verememiş, İtalya, Yunanistan, İngiltere ve ABD’ye gitmiş Zaro Ağa’nın 157 yıl yaşam sürdüğü varsayılmış. Herhangi bir kayda dayanmadığı için yaşı da efsanelerle dolu yaşamına benziyor.
Orta yaş sınırı değişti
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) en uzun yaşam sürenleri tespit açısından en önemli kurum olarak kabul ediliyor. DSÖ raporuna göre 2000 yılında 600 milyon olan 60 yaş üstü kişi sayısı, 2025’te 1.2 milyara çıkacak; bu rakam 2050’de ise 2 milyara ulaşacak. DSÖ raporu, “sanayileşmiş ülkelerin yaşlanmadan önce zenginleştiklerine, gelişmekte olan ülkelerin ise zenginleş- meden önce yaşlandıklarına” dikkat çekerek, yaşlanma nın dünyanın kaçınamayacağı sorun olacağı gerçeğine vurgu yapıyor. Bütün ülkelerin ortalama ömrü uzatma yarışına girmesinin nedeni de buna bağlanıyor. Yani, ülkelerin yaşlanan nüfusuna göre düzen kurmalarına; bireyin algılanan sağlık ve mutluluğun daha önem kazandığı bir döneme girildiğine vurgu yapıyor. Türkiye’nin sayılı gerontoloji hocalarından Prof. İsmail Tufan, birçok ülkenin buna uygun sağlık politikaları geliştirmeleri nedeniyle dünyada ortalama yaşın 100 yıl öncesine göre yükseldiğini belirtti.
Prof. Tufan, birçok ülkede kabul gören yeni skalayı Gerontoloji Bölümü’nün girişine de asmış. Buna göre, “Sıfır ile 17 yaş arası ergen; 18 ile 65 yaş arası genç; 66 ile 79 yaş arası orta; 80 ile 90 yaş arası yaşlı; 100 üzeri ise uzun ömürlü...” olarak kabul görüyor. Dolayısıyla 70’ine gelmiş insan için “orta yaşlı” kavramı kabul gören bir veriye dönüşmeye başlamış bulunuyor.
O günden bugüne 30 yıl uzadı
DSÖ ve Dünya Ekonomik Forumu verilerine göre bu da yetmiyor.“Sağlıkla İlgili Yaşam Kalitesi” ile algılanan sağlık ve mutluluk üzerinde de duruluyor.Yaşlılık ve yaşlanma bilimi gerontoloji üzerine çalışan bilim insanları Helmchen, Kanowski ve Lauter’e göre insan ömrü antik çağdan bu yana 30 yıl uzadı. Ancak insanoğlu Akat ve Sümerler döneminde yaşayan, Uruk Kralı Gılgamış’ın ölümünden çok sonra yazılan Gılgamış Destanı’nda okyanusun dibinde bulunup çıkarılan, bir anlık boş bulunma sonucu yılanın bir lokmada yediği “ölümsüzlük otunu” arıyor. İnsanoğlunun Gılgamış’tan bu yana aradığı gençlik, ölümün galibiyetiyle sonuçlanmış. Ancak o gün Mezopotamya’da bulunan yaşamı uzatma bölgesi, bugün dünyanın birçok ülkesine yayılmış. Dünya Ekonomik Forumu’nun Küresel Rekabet Araştırması’na göre, halkının fiziki sağlığı ve ortalama yaşam kalitesi en iyi olan ülkeler sıralamasında şaşırtan veriler var. Yaşamın en uzun olduğu yerlerin hepsi zengin ülkelerden oluşmuyor; tam tersi bu ülkelerde ortalama yaşam süresi birçok ülkenin altında çıktı. Sağlıklı beslenen ve sağlık hizmetine en iyi ulaşanlar ise ortalama ömrün uzadığı ülkeler arasına girdi.
Dünyanın en uzun ömürlüleri
DSÖ kayıtlarına göre dünyanın en uzun gerçek kayıtlı yaşayanları da belirlenmiş.
Bugüne kadar en uzun yaşayan isim olarak DSÖ kayıtlarına geçen kişi Küba’da yaşam süren ve 2013 yılında 127 yaşında hayata veda eden Juana Bautista de la Candelaria Rodriguez... Küba’nın Campechuela Belediyesi sicil kaydında 2 Şubat 1885’te doğduğu yazılan Rodriguez 127 yıl yaşamını doğum yerinde sürdürdü.
DSÖ kayıtlarında bulunan bir diğer kişi ise Fransa’nın Akdeniz sahilindeki Arnes bölgesinde 122 yıl yaşam süren Jeanne Louise Calment...
Hem Rodriguez hem de Calment’e uzun ömürlerinin sırrı sorulduğunda benzer yanıtı vermişler: “Sarmısak, çikolata, kırmızı şarap, zeytinyağı...” Hatta Calment, her yemeğe zeytinyağı döküp, kalanını da üstüne başına ve saçına sürermiş.
Bu kadar uzun yaşamalarının gerisinde yatan neden tabii ki sadece gıda değil... Bunun yanında üzülmeyi unutmaları, en küçük bir şeyi gam, tasa haline getirmemeleri, bir de ot ağırlıklı beslenme modelini seçmeleri ve nemsiz bir iklimde yaşam sürmeleri...
Haber: Muharrem Sarıkaya
Fotoğraf: Soner Özcan - Ümit Turpçu - Arif Akdoğan
Dünyanın en yaşlı insanları
Dünyanın en ünlü yaşlıları, 100 yıldan fazla yaşayarak hepimize ilham oldular...
YORUMLAR