Zamanı iyi kullanmak için sınırlar belirlemek

Uzman terapist Nedra Glover Tawwab, kişisel sınırların altı çeşidinden bahsediyor: Fiziksel, duygusal, cinsel, entelektüel ve materyal sınırlar. Psikolojik ve fiziksel sağlığımız için hayati öneme sahip bu görünmez sınırlar arasında en çok da zamanla ilgili konularda sınır belirlemekte zorlanıyoruz. Zamanımızı nasıl kullandığımız, başkalarının zamanımızı kullanmasına ne şekilde izin verdiğimiz, iyilik (ya da küçük bir kıyak) taleplerini nasıl değerlendirdiğimiz ve serbest zamanlarımızı nasıl yapılandırdığımız, zamansal sınırlarımızı belirliyor.

Zaman ile ilgili sınırlarda sorun yaşayan insanlar, sıklıkla iş hayatı ile özel hayatını dengelemekte, özbakım pratiklerinde ve ihtiyaçlarını önceliklendirme konularında da sorunlar yaşayabiliyor. Zamanınızı başkalarına vermek, kendi sınırlarınızı ihlal etmenize neden olabiliyor. Tawwab’a göre, yapmak istediğiniz şeylere zaman ayıramıyorsanız, zamanla ilgili sağlıklı sınırlar belirleyemiyorsunuz demektir.

Zaman sınırı ihlali birçok şekilde gerçekleşebilir:

• Acil olmayan durumlar için birini üst üste, ısrarla aramak.

• Birinden yardım isterken işi gücü bırakıp yardıma koşmasını beklemek.

• Uyku saatinde aramak ya da mesaj göndermek.

• Başkalarından bedava hizmet beklemek.

• Duygusal olarak sizi tüketen insanlarla uzun konuşmalar yapmak.

• Birinin müsait olmadığı zamanlarda ondan bir şeyler istemek.

• Ekstra ücret ödemeden çalışanın mesaiye kalmasını beklemek.

• Karşılığını alamayacağınızı bildiğiniz birine yardım etmek.

Sağlıklı sınırlar çizmek için, kendinizi net bir şekilde ifade etmeniz çok önemli. “Bugün mesaiye kalamam”, “9-5 çalıştığım için bu saatlerde sohbet etmeye müsait değilim”, “sana bu hafta sonu yardım edemeyeceğim”, “sana bu konuda destek vermeyi çok isterim ve bu hizmetimin ücretli olduğunu hatırlatmam gerekir” gibi cümleler kurmayı düşünmek bile bazılarımız için oldukça zor olabilir. Ancak gereklidir! Özellikle Anadolu kültüründe yardımlaşmak, dayanışma içinde olmak hayatımızın önemli bir parçası. Bazen hiçbir karşılık beklemeden yardım etmek, gerçekten de iyi hissettirebilir, manevi bir tatmin bile verebilir. Öte yandan, başkalarına yardım etmek ‘zorunda’ olduğumuza, kendi zamanımızı önceliklendirirsek ayıplanacağımıza dair bir algı da mevcut.

Bu döngüyü kırmak için, zamansal sınırlarımızın farkında olup onlara sahip çıkmamız gerekir. Nedra Glover Tawwab, bunun için 3 basit yol öneriyor:

- Bir ricaya yanıt vermeden önce, programınızı gözden geçirin ve kendinizden fazlaca vermeyeceğinizden emin olun. Yoğun programınızın arasına başka işler sıkıştırmak sizi mutlu etmeyecekse, sıkıntıya sokacaksa, bunu yapmaktan kaçının.

- Meşgul olduğunuzda, gelen telefonları açmayabilir, mesajları ya da e-postaları yanıtsız bırakabilirsiniz. Cevap vermeye uygun olduğunuzda dönüş yapmanızda hiçbir sakınca yoktur.

- Rahat hissedeceğiniz sınırlar çizme konusunda egzersiz yapın. Olası senaryolarda nasıl yanıt verdiğinizi ve ne şekilde yanıt vermek isteyebileceğinizi günlüğünüze yazmak, bu tür olasılıkları kafanızın içinde evirip çevirmekten çok daha iyi ve etkili bir yoldur.