Şekerin zararlarını duymayan artık kalmadı. Buna rağmen eski alışkanlıklarla hala bebeklere ve çocuklara şekerli yiyecekler sunmada sakınca görmeyenler için araştırmalar aksini ispatlıyor. “Bebeklere şeker neden yasak?” sorusuyla doğumdan itibaren başlayan tartışmalar her gün yeni bir bilimsel çalışma ile cevap buluyor. Bebeklik, çocukluk ve ergenlik döneminde alınan rafine şekerin hafıza fonksiyonlarını olumsuz etkilediğini deneyler ispatlıyor.

Çocuklar hala ilave şekeri en çok tüketen grup. Yüksek şeker içeren beslenmenin diyabet, kalp hastalıkları, metabolik hastalıklar ve hafıza problemleriyle ilişkisi herkesçe bilinse de çocukların şekerli gıdalar tüketmesinin önüne geçmek bebeklikten itibaren ebeveynleri zorluyor. Paketli gıdaların ilave şeker içeriği hala yüksek olurken geleneksel yaklaşımlar da ön plana çıkabiliyor. Çocuğun şeker yemesinin ve gençlik döneminde sık tüketilen ilave şekerli içeceklerin zararları ise artık iyice ortaya konmuş durumda.

Şeker çocuğun beyin gelişimine zararlı!

ABD’de yapılan bir araştırma, şekerin öğrenme ve hafıza süreçlerinde rolü olan hipokampus bölgesine olumsuz etkileri olduğunu ortaya koydu. Bulgulara göre şeker sadece hafızayı olumsuz etkilemiyor, aynı zamanda bağırsaklarda bakteri değişikliğine de sebep oluyor. Bağırsak sağlığı ise bilindiği gibi bağışıklık sistemiyle doğrudan ilişkili. Beyin - bağırsak bağlantısına dair daha fazla bilgi için tıklayın.

Şeker, gıdaların içinde çeşitli şekillerde bulunabiliyor. Sakaroz, esmer şeker, mısır şurubu, nişasta bazlı sıvı şeker, dekstroz, sorbitol, mannitol, xylitol, fruktoz, meyve şurubu, glikoz, glikoz şurubu, invert şeker, laktoz, maltoz, melas, şeker şurubu, turbinado, amazake gibi isimlerle etiketlerde özellikle de hazır içecekler ve bazı paketli gıdalarda bulunan şeker içeriği çoğunlukla gözden kaçıyor. Şekerli içeceklerden alınan şeker miktarı, günlük kalori hesaplamalarının dışında tutulabiliyor. Bu da sadece obezite riskine değil, ders başarısını etkilemeye kadar uzanabiliyor.

Yetişkinlik dönemi de etkileniyor

Georgia Üniversitesi ve Güney Kaliforniya Üniversitesi tarafından yürütülen yeni araştırma, ergenlik döneminde günlük şekerle tatlandırılmış içecek tüketiminin yetişkinlik dönemindeki öğrenme ve hafıza görevindeki performansı bozduğu ortaya koydu. Bağırsaktaki bakterilerdeki değişikliklerin şekere bağlı hafıza bozukluğunun anahtarı olabileceği de bulundu.

Yüksek şeker tüketiminin, mide-bağırsak sistemindeki 100 trilyondan fazla mikroorganizma olan bağırsak mikrobiyomunda Parabacteroides bakterisinin yüksek seviyelere ulaşmasına yol açtığı belirlendi. Söz konusu bakterinin seviyesi ne kadar yüksekse, hafıza ve öğrenme fonksiyonlarında o ölçüde zayıflama olduğu tespit edildi. Yani yaşamın erken yaşlarında alınan şeker, bağırsaktaki Parabacteroides adı verilen bakterileri arttırıyor. Bu bakterilerin bağırsaktaki artışı ise hafızayı zayıflatıyor. Bazen iştahsız ve zayıf çocukların beslenmelerine dahil edilen şekerli içecekler yarardan çok zarar getirebiliyor. Zayıf çocuğa nasıl kilo aldırılır? İştahsız ve zayıf çocuğa yaklaşım yazısını okumak için tıklayın.

Öğrenme ve hafızada tutma zorlaşıyor

Bilindiği gibi insanın beyin gelişimi çocukluk ve ergenlik boyunca devam ediyor. Öğrenme süreci, algılama, tanıma, ayırt etme, kavrama, akıl yürütme ve bellek gibi bilişsel süreçler aracılığıyla gerçekleşiyor. Yeni kuramlar, öğrenmeyi beyinde gerçekleşen biyokimyasal bir değişim olarak tanımlıyor. Hipokampus ise beyinde hafıza ile ilgili çalışan bölüm. Hafızanın ise öğrenme ve elbette ders başarısıyla da ilişkisi bulunuyor. Nörobilim çalışmaları, öğrenmenin birçok şeyden etkilendiğini ortaya koyuyor. Beslenme de bu etkenlerden biri.

Hipokampus, çeşitli bilişsel işlevlerde büyük rol oynuyor ve geç ergenlik dönemine kadar gelişimini sürdürüyor. Araştırmacılar bu gerçeği göz önünde bulundurarak, bağırsak mikrobiyotası yoluyla yüksek şeker içeren bir beslenme alışkanlığının hipokampusu nasıl etkilediğini anlamaya çalıştı. Sonuçlar, beynin sağlıklı bir şekilde büyümesi için ne tür bir iç ortama ihtiyaç duyduğu konusunda ipuçları verdi. Bağırsak florasını destekleyici öneriler içeren "Bağırsak sağlığını korumanın 7 yolu" yazısını okumak için tıklayın.

Çocuk ve gençlerin şeker tüketimini sınırlandırın!

Bebeklere yasak olan şeker, çocukluk dönemiyle birlikte çocuk beslenmesine çeşitli sebeplerle bir şekilde dahil oluyor. Şeker ilaveli içecekler ve paketli gıdalar çocukların bağırsak mikrobiyomundaki bakteri içeriğini hafıza ve bağışıklık sistemi aleyhine değiştiriyor.

Uzmanlar, ilave şekerli içecekleri tüketmeye alışmış çocuk ve gençler için şeker alımını sınırlandırma yollarından biri olarak günlük alınan kalori miktarının yüzde 10’undan azıyla sınırlandırmayı öneriyor. Özellikle Amerika gibi ülkeler şeker tüketimiyle uzun süredir mücadele ediyor. Amerikan Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerinden elde edilen veriler, 9-18 yaşları arasındaki Amerikalıların bu öneriyi aştığını gösteriyor; kalorilerin büyük kısmı şekerli içeceklerden geliyor. Bağırsak-beyin sinyalinin çalışma prensiplerini tanımak için yeni araştırmalar yapılacağı da söyleniyor. Ancak kesin olan şu ki, bağırsaktaki bakteri nüfusu beyin gelişimini doğrudan etkiliyor.

Derleyen ve çeviren: Senem Tahmaz

Referanslar: “Gut microbial taxa elevated by dietary sugar disrupt memory function”. University of Georgia. (2021). Şuradan alındı: www.sciencedaily.com/releases/2021/03/210331130910.htm