Doğumdan sonraki ilk aylar boyunca bebeğinizin tek iletişim şekli ağlamak olur. Kendini sözle ifade etme yeteneğini geliştirmesi, doğumdan itibaren dil gelişimini besleyen unsurlar sayesinde gerçekleşir. Tıpkı yürümeye başlamadan önce emekleyecek olması gibi, cümle kurmadan önce de çeşitli sesler çıkarır. Bu, bebeğin dil gelişimi için önemli bir aşamadır çünkü bebek seslerle denemeler yapmaya, tepki vermeye ve sosyal ilişkiler oluşturmaya başlar.

Bebeğin konuşmaya başlaması sadece dil gelişimi değil, sosyal ve bilişsel gelişimi ile de bağlantılıdır. Etraftaki konuşmaları dinleyerek sesleri ezberlemeye başlayan bebek, bu sesleri tekrar eder ve ilk konuşma belirtilerini gösterir. Kulağa geveleme olarak gelen bu “bebek konuşmaları” bebeğin bilişsel gelişimini de olumlu etkiler. Bebek, istek ve ihtiyaçlarını ifade etmek için sözleri ve davranışları nasıl kullanacağını zaman içinde öğrenir. Gerçek bir kelime söylemeden çok önce, bebeğiniz dilin kurallarını sizi izleyerek ve taklit ederek öğrenmeye başlar. Bu, sosyalleşmenin de kapısını açar.

Bebekler ne zaman konuşmaya başlar?

Bebeğiniz bir kez dilini ve dudaklarını kullanmaya başladıktan sonra, her şey daha hızlı gelişecektir. İşte bebeğin konuşmasının kilometre taşları…

• Bebekler yenidoğan döneminde çevresindeki seslerin farkında olur. Ani seslerden irkilebilir ve bunlara ağlayarak cevap verir.

• İlk 3 aylık dönemde bakımveren kişilerin, özellikle de annenin sesine döner. 3 aylık bebek artık gülümseyerek tepki vermeye başlar.

• Bebekler 3. Aydan itibaren “Agu” benzeri sesler çıkararak ‘agulamaya’ ve ‘babıldamaya’ başlar.

• 4-6. Ayda hecelemeye başlar. “Ba-ba”, “da-da”, “ma-ma” gibi. Bunlar kelime anlamını bilerek kullandıkları sözcükler değildir ancak heceleri tekrar ederler. Ses çıkaran oyuncaklar oldukça ilgisini çeker. Kendisi de ses çıkararak tepki verir.

• Yaklaşık 6 ile 7 ay civarında, bebeğin çıkardığı sesler konuşmaya daha çok benzemeye başlar.

• 7 ile 10. aylar arasında 2 heceli, 'mama, dede, anne, baba' gibi kısa ve tekrar eden kelimeleri -birer kelime olarak- söylemeye başlarlar. “Gel” gibi sözcüklerin anlamını bilir ve buna uygun komut alırlar. Nesnelerin isimlerini öğrenmeye başlar. İsmini tanır. Bu aşamada ona bol bol kitap okumanızın birçok olumlu etkisi bulunur. Bebeklere kitap okumanın diğer faydalarını öğrenmek için tıklayın.

• 9 ile 12. aylar arasında bebek ses mekanizmasını daha iyi kontrol etmeye başlar ve duyguları ile sesler arasında bağ kurmaya başlarlar. Duyduğu tüm sesleri taklit edebilirler.

• İlk anlaşılır kelimeler 12-18 ay civarı ağızdan çıkar ve bebeğiniz çıkardığı seslerle soru sormaya başlar. 12. Aydan itibaren kelimeleri birleştirmeye başlayabilir ancak hala bebeksi ve anlaşılmaz şekilde konuşabilir. Bu aylarda “Bebeğim konuşuyor ama anlaşılmıyor” diye sıkça söylenir. Vurgu ve tonlamalar kullanır. Anlaşılır cümleler kurması 1-2 yaş arasında gerçekleşir.

• Bebekler 18 ile 24 ay sürecinde ortalama 25 kelime söyleyebilir. Bu da onların diyaloğa girme hevesini arttırır. Konuşmaya başlamak onların dış dünyayla olan etkileşimini arttırır, sosyalleşme becerilerini geliştirir.

• Konuşma nitelik ve niceliği her yıl yüzde 25 oranında artmaya devam eder ve çocuk 2 yaşını bitirdiğinde yaklaşık 50-100 kelimeyi kullanabilir hale gelir. 2-3 yaş döneminde 3-4 kelime kullanarak cümle kurabilirler. 3 yaşından itibaren ise daha karmaşık cümleler kurabilirler.

Bebeğin konuşmasını geliştirmek için ne yapmalı?

Bebeğinizin sözel becerileri, fizyolojik yönden ses çıkarma mekanizmaları geliştikçe ve çevresi ile daha fazla etkileşime geçtikçe gelişme gösterecektir. Bebekler doğumdan sonraki 2-3 ay çok fazla ses çıkarmasalar da 4. aydan itibaren geveleme tarzı sesler çıkarmaya başlar. Bebeğinizin konuşma ve dil gelişimine yardımcı olmak ve konuşmaya başlamasını hızlandırmak için yapabileceğiniz birçok şey bulunur:

• Bebeğinizle konuşarak diyaloğa girmeye çalışın. Mimiklerinizi takip etmesi için tane tane konuşun. “Bebeğim konuşurken ağzıma bakıyor” diyerek neden bu şekilde yaptığını merak ediyorsanız, bunun bir gözlemleme davranışı olduğunu söylemek gerek!

• Ekrandan bir şeyler izlemenin konuşmaya olumlu etkisinin olmadığı gibi, pasif ve tek taraflı bir eylem olması sebebiyle konuşma ve özellikle diyalog kurma becerilerine olumsuz etki gösterdiği artık bilinen bir gerçek. Kısacası, televizyon izlemek bebeğinizin konuşmasını geciktirir.

• Ona bir şey söyledikten sonra anlaması ve tepki vermesi için zaman tanıyın.

• Onunla bol bol konuşun. Konuşma gelişimini desteklemek ve hızlandırmak için bebeklerle konuşmanın faydaları oldukça fazladır.

• Farklı ses tonları ve hecelemeler kullanın, böylece sizi taklit etmeye çalıştığında yeni sesler öğrenecektir.

• Çıkardığı sesleri benzettiğiniz kelimeleri tekrarlayın. Örneğin ‘mama’ diyorsa, biberonunu arayıp aramadığını sorabilir ve uzatarak deneyebilirsiniz.

• Onunla konuşurken, şarkı söylerken, okurken mümkün olduğunca çok ve farklı kelime kullanmaya çalışın. Araştırmalara göre, bebek ile konuşulurken kullanılan kelime miktarının çokluğu dil gelişimini pozitif etkiliyor.

• Her ne kadar eğlenceli olsa da “bebeksi” konuşmanız onun konuşmasını hızlandırmayacaktır. Düzgün, tane tane, anlaşılır konuşmanız, karmaşık cümle yapılarına girmemeniz bebeğinizin konuşma gelişimine destek olmak için daha faydalıdır.

• Nesnelere dokunduğunda 1-2 kelimelik cümleler kurarak nesneyi ona tanıtın. “Masaya dokundun”. “Beyaz masa” gibi…

Bebeğin konuşma gelişiminde bunlara dikkat!

Çocukların gelişim becerileri zamanlama açısından farklılık gösterebilir. Yukarıda anlatıldığı şekilde, bebeğin konuşmaya başlamasını olumlu yönde etkileyen ve geliştiren birçok faktör bulunur. Bebeğiniz konuşmaya yönelik çaba göstermeye devam ettiği ve insanlarla iletişim kurmaya çalıştığı sürece endişelenmenize gerek yoktur. Ama eğer “Konuşuyordu, şimdi konuşmuyor” dedirtecek şekilde konuşma ve dil gelişimi durursa, göz temasından, mimik-jestlerden vazgeçerse ya da 15 aylık olduğu halde hala hiçbir kelime söylememiş ise profesyonel yardım almak için gecikmemelisiniz. Çocuğunuzun iletişim kurmaya istekli olup olmaması, kullandığı kelime sayısından daha kritik bir belirteçtir. Çocukların konuşma veya dil problemi ne kadar erken fark edilirse, müdahale o kadar etkili olacaktır. Ayrıca konuşmayla ilgili sıkıntılar, özellikle de konuşmanın başlaması ama kesilmesi başka sağlık problemlerinin de habercisi olabilir.