Hedef belirleme sanatı

Yeni bir yıl başlayınca hatta daha başlamadan insanlar, yıl boyunca ulaşmak istedikleri hedefleri de dile getirmeye başlıyor. Örneğin; bu yıl bazı olayları “çok da kafaya takmamayı” öğrenmek, daha disiplinli olmak, kendine/sevdiklerine daha fazla zaman ayırmak, daha sakin ve soğukkanlı olabilmek (öfke/kaygı kontrolü), vs... Davranışlarımıza, duygu ve düşünce tarzımıza reform yapma niyetimize dair bu hedefleri belirlerken dikkat etmemiz gereken noktaları derlemek istedim ki, zaman ilerledikçe bu iyi niyetimize dair hedeflerimiz bize hayalkırıklığı ve ümitsizlik olarak geri dönmesin...

Hepimizin biraz tıraşlayıp zımparalamak suretiyle düzeltmek ve ne kendimize ne de başkalarına batmayacak bir biçime getirmek istediği “sivri” veya “fazlaca çukur” tarafları var. Bu yönlerimizle ilgili hedef belirlerken dikkat etmemiz gereken en önemli nokta kendi özümüze uygunluk... Bazı yönlerimizi değişim sürecine ittirirken öncelikle gerçekçi olmamız gerekiyor; hedef olarak belirlediğimiz hal/tavır/davranış gerçekten bizim temel (genetik olarak kodlanmış) yapımıza uygun mu? İnsan yedisinde neyse yetmişinde de odur deyişindeki doğruluk payını hesaba katarak, olmaya çalışırken çok zorlanacağımız, fazlaca tıraşlanacağımız için kendi özümüzden uzaklaşacağımız bir profil seçmemeliyiz. Eğer yoğun bir çalışma hayatımız varsa ve yaşam standardımızı bu şekilde finanse edebiliyorsak, kendimize veya sevdiklerimize ayırabileceğimiz zaman konusunda gerçekçi olmalıyız. Belki yaratacağımız farklılık, ancak mümkün olan zaman boşluklarını iyi kullanarak gerçekleşebilir, haftada birkaç günü komple boşaltarak değil... Bunu baştan kabul edip sihirli değnek çözümleri peşinde koşmamalıyız.

Hedef belirlerken dikkat edilmesi gereken ikinci önemli konu da, hedefe giden yolu küçük adımlara bölmek. Örneğin; yeni yılda daha az öfke veya kaygı duygusuna kapılmak gibi bir hedefiniz varsa ilk aşamada bununla ilgili çok küçük hedefler belirlemelisiniz. Bu konuda ilk aşamanın hedefi belki sadece şu olabilir: Olay olduğunda giderek artan öfke/kaygı duygumun farkında olmak... Emin olun, bunu başarmak yazıldığı (okunduğu) kadar kolay değildir. Bunu tam anlamıyla başarabilmek için olayın etkisinden kurtulup kendinizi bilinçli bir takibe almanız gerekir; bir doktorun dizinize çekiçle hafifçe dokunduğunda refleks olarak bacağınızın kalkmasını engelleyebilmek gibi... Çünkü öfkeyi yaratan ve tırmandıran birçok faktör vardır; bunların çoğu da daha önceki yaşanmışlıklardır. Bütün bunların beyninizde yarattığı sinirsel patikalar, sizin bilinçli düşünme sürecinden önce harekete geçer ve saliseler içinde sizi bağırıp çağırmaya, küsmeye ya da taşikardiye götüren sürecin fitilini ateşler. Bu süreci kesintiye uğratacak kadar bedeninize hakim olmayı başarmak bile “daha az öfkeli/kaygılı olma” hedefinize ulaşmada büyük bir adımdır.

Gerçekçilik ve farkındalık hedef belirlemedeki en önemli başlangıç kriterleridir. Bundan sonraki aşamada adım adım ulaşabileceğiniz hedefler için yeterli zamanı belirlemelisiniz. Kendinizden çok hızlı bir performans beklemek, kısa zamanda hedefler gerçekleşmediğinde hayalkırıklığı duygusu yaratır ve hevesinizin kursağınızda kalmasına, başaramayacağınızı düşünmenize neden olur. Nihai hedefiniz için belirlediğiniz her adım için kendinize yeterli süreyi tanıyın. Psikolojik değişimler söz konusu olduğunda bilin ki, en küçük bir davranış değişikliğinin bile kalıcı olduğuna kanaat getirebilmek için en az altı aya ihtiyacınız vardır.

Yeni yıldaki psikolojik hedeflerinize sizi güçlü ve emin adımlarla götürecek son unsur, gözlem yapmaktır. Süreç devam ederken belirlediğiniz adımları uygulayabildiğiniz/uygulamayamadığınız tüm anları bilinçli bir şekilde gözlemlemeli ve değerlendirmelisiniz. Bunu her zaman tam da o anda yapamayabilirsiniz; önemli olan sonradan da olsa yaşadıklarınızı zihninizde/yüreğinizde tekrar canlandırmak ve adeta bir filmi başa sarıp kaçırdığınız sahnelerini daha dikkatle tekrar izler gibi incelemektir. Bunu yapmadan hedeflere doğru ilerlemek, akıntıya veya rüzgara kapılıp savrulmak gibidir. Sürecin kontolünü sağlayabilmek için sürekli gözlemci pozisyonunu korumalı ve gerekirse yeni rota belirlemelisiniz.

Yeni yıl için belirlediğiniz hedeflerin size sonunda mutluluk, tatmin ve gurur gibi pozitif duyguları tattırması dileğiyle...