Fal mı psikoloji mi?

Bir meslektaşım, seans sonrasında bir danışanının saf bir içtenlikle kendisine “Eskiden falcıya gidiyordum, şimdi size geliyorum; çok iyi geliyor.” dediğinden bahsetmişti. Danışanın kendisi için çok önemli ve yararlı bir gelişme olarak değerlendirilebilecek bu ifade, aslında insanların çok dezavantajlı bir eğilimini göstermesi açısından düşündürücü... Burada bazı durumlarda bizi sorumluluk ve aksiyon almaktan alıkoyan bir eğilimden, bir bilinçaltı arzudan bahsediyorum aslında: Bir şeylerin adeta sihirli değnek etkisiyle değişmesi arzusu... Daha önceki yazılarımdan birinde biraz kaderci yaklaşımdan bahsetmiştim ancak buradaki içerik çok farklı: Böyle durumlarda insanlar, yaşamlarında bir şeylerin değişmesi için kendi çabalarına ve yeteneklerine güvenmekten ziyade gelecekte olumlu gelişmeler olacağı inancına tutunmayı tercih ediyorlar.

Halk arasında fal bakanlar olarak bilinen kişilere başvurulmasındaki asıl amaç, anlık durum tespitinden ziyade gelecekte ne olacağı ile ilgili bilgiler elde etmek... Şu vadede böyle olacak, bu vadede şöyle olacak gibi ifadeleri duyan insanlar, adeta o gün gelmiş de o olayları yaşamış gibi hissederek kendi baş etme kapasitelerini test ediyor ve yaşayacaklarına duygusal olarak hazırlıklı olma yanılgısına kapılıyor olabilirler. Oysa birçok olayı gerçekten, bizzat yaşamadan ne baş etme kapasitemizi görebiliriz ne de bunlara sınavlara hazırlanır gibi hazırlanabiliriz. Yaşayacağımız olayların önceden bilinmesi konusuna hiç değinmiyorum çünkü henüz bilimsel olarak kanıtlanmış böyle bir beceriden söz edemiyoruz. Burada ancak “görünen köy kılavuz istemez” veya “bile bile lades” atasözlerinde olduğu gibi, olayların gidişatından tahmin edilebilecek bazı sonuçlardan bahsedebiliriz.

Peki, nedir insanları “fal baktırma” eylemine götüren? Bana kalırsa 'şimdi'nin ağırlığını taşıyamamak... Şu andaki belirsizliği, hayalkırıklığını, üzüntüyü, korkuyu veya bunun gibi olumsuz duyguları taşıyamamak... Bazen kurşundan bir giysi giymiş veya ciğerlerinize yeterli oksijen gitmiyormuş gibi hissettiren bu duygularla yaşamaya devam etmek zordur; özellikle de bunların üstesinden kendi gücünüzle gelebileceğinizi veya bu duyguların geldiği gibi geçebileceğini bilmiyorsanız... Gelecekle ilgili bilgiler edinmenin insanlarda yarattığı asıl duygu, olayları kontrol edebileceğine veya bunlara karşı gerekli önlemleri alabileceğine dair inançtır. Enteresan bir şekilde bu yanılgı, insana kendini daha güçlü hissettirir. Oysa olay ne olursa olsun, bununla yüzleşecek ve “kendisine biçilmiş” rolü oynayacak olan yine kendisidir. O rolü de ancak kendi becerileri ve kapasitesi izin verdiği kadar oynayabilecektir...

Sonuçta, fal bakanlar belki şu anki durumla ilgili isabetli tespitlerde bulunabilirler veya iddialı bir şekilde gelecekten haber verebilirler ancak maalesef şu an yüzleşmek, taşımak ve üstesinden gelmek zorunda olduğunuz gerçekleri değiştiremezler. Şu an ne varsa bunu algılamak, kabul etmek ve bunun karşısında nasıl bir duruş/tavır sergileyeceğinizi belirlemek tamamen bize ait bir sorumluluktur. Sihirli bir değnekle var olan koşulları, ortamı, insanları değiştirmek ancak çizgi filmlerde veya fantastik filmlerde olur. Dolayısıyla, şu anda veya geleceğe doğru ilerken bize güç ve güven verecek tek bilgi kendi deneyimlerimizdir. Becerilerimizi ve duygusal dayanıklılığımızı ne kadar geliştirebilirsek, geleceğe de o kadar hazırlıklı oluruz. Şu anda zor bir dönemden geçiyor olabiliriz ancak yaşamda her şeyin değişken olduğu bilgisi ile ağır duygularımıza refakat edebilir, onlardan korkmadan birlikte zaman geçirmeyi öğrenebiliriz. Böyle dönemlerimizle ilgili anılarımız da bize bu süreçte yardımcı olabilir.

“Fala inanma, falsız da kalma” sözünde olduğu gibi, olası senaryoları ancak kendimize uyguladığımız minik sınavlar hatta baş etme kapasitemizi geliştirme yolunda uyguladığımız simulasyonlar gibi değerlendirebiliriz. Şimdi'de rahatlıkla kalabildiğiniz, dolayısıyla geleceğe de hazır olduğunuz günler dilerim.