Hırs nedir, neye benzer, gören, bilen var mıdır?

Okulda, işyerinde, özel hayatında zamanı yaşamak yerine ‘hırs’ hırkasını giyip, geleceğini yaşa-ma-yan mutsuz insanlar. Tüm ahlaki değerlerinden vazgeçmeye hazır insanoğlu…Hırslı iş arkadaşları, hırslı öğrenciler, hırslı ebeveynler...

Peki hırs nedir? Hırs gerekli midir, hırs genetik bir kod mudur?

Neden bazılarının kinetik enerjisi olduğu halde harekete geçme motivasyonu daha düşüktür. Neden daha az hırslıdır?

Neden benzer koşullarda doğan yetişen iki kardeşten diğeri ebeveynlerin ifadesiyle daha ‘hırslıdır’?

Neden bir sınıftaki bir öğrenci diğerinden daha fazla ‘Başarı, not odaklı’ bir profildedir?

Hırs neye benziyor olabilir?

O kadar çok ‘Neden’ ile başlayan ve biten sorularım var ki... Bir öğrenci neden hedeflediği başarıya ulaşamadığı için tüm ahlaki değerlerinden vazgeçmeye hazırdır. Ve yakın zamanda tanıklık ettiği bir kare. Küçücük bir çocuk neden hedeflediği notu alamadığı için okulun bahçesinde dakikalarca ağlar.

Ve hırslı ebeveynler... Onlara da sorularım var. Bir anne, bir baba, neden çocuklarının ‘en iyisi’ olabilmesi için evladının çocukluğunu çalmayı hak görür kendine? Onu var olan kapasitesiyle kabul etmek yerine, neden gece - gündüz ödev, çözülecek sorular, gitmesi gereken kursları dayatır. Neden, neden, neden?

Kısacası; bireyi başarılı olmak adına evrensel ahlaki değerlerinden vazgeçmeye evrilten, küçücük bir çocuğun başarısız olduğunu düşündürten, onu acıyla tanıştıran, ‘hırs’ nasıl bir şeydi acaba?

“Çocuğum çok zeki ama hırslı değil” demek…

Hırs öğrenilen bir davranış şekli midir, yoksa bir genetik yana doğuştan sahip olunan bir özellik midir? Kısacası insanoğlu hırslı mı doğar, sonra hırslı birine mi dönüşür? Başarılı insanların başarılı olmasını sağladığı söylenen ‘hırs’ nasıl bir duygudur.

“Benim çocuğum çok zeki ama hırslı olamadığı için başarılı olamıyor” söylemi ne anlama geliyor olabilir? Hırs-sız-lık onlara ne yapmış olabilir?

“Hırs, enerji ve kararlılık gerektirir” ise…

Kaliforniya Üniversitesi’nden Psikolog Dean Simonton, bu konuya kafa yoran isimlerden biri. Simonton, başarının karmaşık bir olgu olduğuna dikkat çekiyor: “Hırs enerji ve kararlılık gerektirir. Hedefi olup da enerjisi olmayan insanlar, 'Bir gün daha iyi bir fare kapanı yapacağım' diye hayal kuranlardır. Enerjisi olup, hedefi olmayan insanlar ise bir projeden diğerine atlarken, dağılıp giderler.”

Hırs genetik midir?

Hırsa ilişkin bilmezlerime zaman zaman hayvanlar alemini anlatan belgeselleri izledikçe yanıt ararım. Bazı hayvalanların (karınca, arı, sincap…) karnı tok olduğu halde aralıksız yiyecek depolaması; karnı tok oluğu halde avlanma hali ya da bir şempazenin sürüdeki liderinin yerine gelebilmek için pusuya yatması, üyeyi yenmeye çalışması… Size göre bu durum tıpkı biz insanoğlu adem gibi ‘genetik’ bir yansıma mıdır? Bir içgüdü müdür? Ya da sonradan öğrenilen bir davranışsal evrilme, bir tepkime midir?

Bazı kurt yavruları neden daha az açgözlüdür?

Bu soruya ise antropologlar tarafından yapılan bir araştırmayla yanıt arayalım. Kurt yavruları daha sütten kesilmeden önce, bazıları daha hızlı, daha meraklı ve daha açgözlüdür. Yuvarından daha fazla uzaklaşır, her yıl yavrularlar ve 10-11 yaşına kadar yaşarlar. Bazı kurt yavruları ise farklıdır. Yuvalarından çok uzaklaşmazlar; nadiren yavrularlar ve genellikle 4 yaşından önce ölürler.

Hırsın beyindeki kodlarını arayan bilim ne diyor?

Araştırmalar gösteriyor ki; bu sonuç, genetik açıdan, kalıtsallığın çok önemli bir etmen olduğunu gösteriyormuş. Ancak tek başına değil diyen uzmanlar da var. Çocukluk deneyimleri, sosyo-ekonomik unsurların da ‘hırs’ duygusunu belirleyen etkenlerden olduğuna dikkat çeken araştırmalar da mevcut. İşin özeti: Bilim bu konuda net bir sonuca varmış değil. Genetik’ mi? ‘çevresel, soyo-ekonomek’ faktörler mi? Her ikisinin mi belirleyici olduğu ise muamma...

Peki aynı evde doğan, aynı disiplin ve sosyolojik iklimde büyüyen kardeşlerden birinin diğerinden daha başarılı olması ne anlama geliyor?

Sonradan öğrenilen bir davranış olmuş olsaydı, diğer kardeşlerin de benzer özelliklere sahip olması gerekmez miydi. Bu durumda geriye kalan tek cevap, genetik kodlar olmuyor mu. Peki bu durumda ‘çocuğum gece yarılarına kadar ders çalışıyor, ama diğer kardeşi onun gibi başarılı olmuyor’… Bu söylemi duymayan yoktur. Eğer bu durum genetik bir nedense, sizce burada etken olduğu açıklanan çevresel faktörler neden belirleyici olmuyor.

Mevzu derin. Mükemmeliyetçi annelerin çocuklarını nasıl ‘hırslı’ yarışçılara dönüştürdüğünü, eğitim sisteminin çocuklardaki hırs ve rekabet duygularını nasıl tetiklediğini, öğrencinin yetişkin birey olduktan sonra ‘hırsı’ , hedefleri uğruna, ahlaki değerlerinden vazgeçmeye nasıl hazır hale geldiğini bir sonraki yazımda anlatamaya devam edeceğim.