Emziren annelerde ilaç kullanımı

Öncelikle şunu belirtmek isterim ki, bu yazıda emziren annelerin kullanabileceği ya da kullanamayacağı ilaçlar üzerine herhangi bir bilgi yer almayacaktır. Emziren annelere hekimleri tarafından önerilen/önerilmeyen ilaçların süte olan etkisinin işleyişi bilimsel olarak açıklanmaya çalışılacaktır.

Günümüzde yeni nesil çoğu ilacın emzirme ile uyumlu olduğu bilinmektedir. Ancak bunun yanı sıra, bazı ilaçların ise etken maddeleri nedeniyle emzirme döneminde kullanılmaması gerektiği hekimler tarafından vurgulanır.

Neden bazı ilaçlar emzirme döneminde kullanılabilirken, bazıları kullanılamaz?

Annenin vücudu hamilelik döneminde olduğu gibi emzirme döneminde de bebeğini koruyabilmek için çeşitli özelliklere sahiptir. Anne sütü, annenin vücudunda bebeğin ihtiyaçları doğrultusunda yapılan bir sentezleme sonucu oluşan bir besindir. Annenin fizyolojisinde, bazı zararlı unsurların meme içine girmesine izin vermeyen bir takım özellikler bulunur. Bu girişe izin vermeyen özelliğe, “Kan-meme bariyeri” denmektedir. Aynı özellik, “Kan-beyin bariyeri” için de geçerlidir.

Bunu şöyle açıklayabiliriz: Örneğin, bir maddenin beyne nüfuz edebilmesi için o maddenin, hücreler arasında hareket edebilir; daha doğrusu hücreler arasındaki boşluklardan geçebilir olması ve sonuçta, merkezi sinir sistemine erişebilmesi gerekir. Vücudumuzda, bazı organların içine kimyasalların ulaşmasını azaltmak için görev yapan bir takım özel engeller vardır. Bunlara, kısaca “Bariyerler” denir; kan-beyin bariyeri ve kan-meme bariyeri gibi...

Bu iki bariyer, birbirine benzer prensiplerde çalışır. Yani beyin bariyerini geçemeyen bir madde, meme bariyerini de geçemez ya da beyin bariyerini geçebilen bir madde meme bariyerini de geçebilir. Örneğin; beyne direkt etki eden maddeler vardır: Bazı ilaçlar, anestezikler, analjezikler, alkol ve tütün mamulleri vb. Öyleyse, bu maddeler meme bariyerini de geçer ve süte girerler.

Kan-meme bariyeri, doğumdan sonraki ilk birkaç gün boyunca, suda çözünür moleküllerin süte kolayca girebilmesi için izinlidir ve bu nedenle de laktositler arasında büyük boşluklar vardır. Bu hücresel boşluklar nedeniyle, anneye doğum sırasında uygulanan anestezikler (duyusuzluk) ve analjezikler (ağrısızlık), süte de bir miktar geçiş yapabilir. Bu açıklama, doğumdan sonraki özellikle ilk saatler veya gün boyu bebeğin neden fazla uykulu olup emme problemi yaşayabildiği konusunda bize küçük bir ipucu verebilir. Ancak doğum sırasında kullanılan bu maddelerin süte geçişi sonucu bebeğe her hangi bir zararı olmayacak ölçüde hesaplanarak uygulanır. İlk günlerde açık duran bu boşluklar, kısa bir süre içinde bazı zararlı maddelerin süte girişinin kısıtlanması için kapanır.

Kısacası, süte giriş izni olmayan çok sayıda madde vardır. Bunlara pek çok ilaç da dahildir. Aslında zannedilenin ya da yanlış bilinenin aksine emzirme döneminde annelerimizin kullanabileceği, emzirme ile uyumlu çok sayıda ilaç mevcuttur ve hekimler de bu doğrultuda ilaç önerirler. Ancak, çoğu annenin hekimin önerdiği ilaçlar karşısında endişe ve güvensizlik duyabildiğine şahit olunmaktadır. Bu yazının amacı da, annelerimizin duyduğu endişe ve güvensizliği biraz olsun hafifletebilmektir.

Not: Annelerimiz, doktorlarıyla da bilgi alışverişinde bulunarak, kullanacakları ilaçların etken maddelerini şu adreslerde aratarak, ilacın emzirme ile uyumunu sorgulayabilirler.

• http://www.e-lactancia.org
• http://internationalbreastfeedingjournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/1746-4358-6-11

Yararlanılan Kaynaklar:

1. Hale TW, Hartmann PE. (2007) Textbook of Human Lactation Texas: Hale Publishing

2. https://internationalbreastfeedingjournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/1746-4358-6-11

3. Hussainy SY et al. (2011) Knowledge, attitudes and practices of health professionals and women towards medication use in breastfeeding: A review.

4. JM Marks, DL Spatz. (2003) Medicationsand lactation: What PNPs needto know. J Pediatr Health

5. Anne Montgomery, Thomas W. Hale. (2006) and The Academy Of Breastfeeding Medicine Protocol Committee. Breastfeeding Medicine.