Doğumda kadın hakları

8 mart Dünya Kadınlar Günü olarak bilinir ancak aslında Dünya Kadın Hakları Günü'dür. Kadın olduğunuz için tebrik edilmek üzere tanımlanmamıştır. Tarihçesi konusuna burada girmeyeceğim ama kökeni itibariyle bu günün amacı kadınların maruz kaldıkları hak ihlallerine dikkat çekmek ve kadınların toplum içinde hak ettikleri yere gelmeleri için çalışmaktır.

Kadınlar Günü kutlanmaz!

Kadınlar günü kadının hakkını savunduğu gündür.

Bu vesile ile bu hafta doğumda kadın haklarına değinmek istiyorum. İnsan ve kadın hakları ile ilgili evrensel yasaların gebelik, doğum ve lohusalık döneminde de geçerli bölümleridir bunlar. Bu yazımda doğumda kadın haklarının 7 temel ilkesini özetleyip, kısaca açıklayacağım.

İlkeleri okuduğunuzda, belki "bunlar gelişmemiş ülkelerin problemi" diye düşünebilirsiniz. Oysa dünyanın her yerinde kadınlar; gebelik, doğum ve lohusalıkta kötü muameleye, ayrımcılığa, hatta hakarete ve saldırıya maruz kalmaktadır.

Doğumunun parasını ödeyemediği için sağlık kuruluşunda rehin tutulan kadınlar, ait olduğu kabile ya da derisinin rengi nedeniyle tedavisi reddedilenler veya ebelik hizmetlerine ulaşmadıkları için ölen çocuk anneler bazı Afrika ülkelerinde ciddi sağlık sorunudur. Türkiye'de böyle sorunlar yoktur, aksine bizde analık ile ilgili tüm sağlık hizmetleri ya kadınların ayağına götürmek yada kadınların bu hizmetlere ulaşımını sağlamak üzere büyük çalışmalar yapmaktadır. Önlenebilir anne ölümü hiç kalmayana kadar da bu çalışmalar sürecektir. Ancak bizde de başka haklar konusunda sorunlar mevcuttur.

Öte yandan en gelişmiş ülkelerde de zaman zaman hak ihlalleri yaşanmaktadır. Bazı ülkelerde kadın istemese de yasal zorlama ya da çocuğun sosyal hizmetler tarafından alıkonulması ile tehdit edilerek tıbbi uygulamalar yapılabilmektedir. ABD'de emziren anneler aşağılamaya maruz kalabilmekte, tuvalette emzirmeye zorlanmakta ya da restoran ve AVM’lerden kovulabilmektedir.

Gebe olan kadınlar yasalarımıza göre, doğumdan önceki 8 hafta ve doğumdan sonraki 8 hafta boyunca izin kullanabilmektedir. Amerika'da çoğu eyalette kadınların böyle bir hakkı yoktur. Gerçi bu evrensel haklar arasında tanımlı değildir ama doğum anında kadar ya da doğumdan hemen sonra çalışmaya mecbur olmak hem anne hem de bebek açısından çok zordur.

Doğumda kadın hakları denince sadece gebenin sağlık çalışanlarına karşı hakları olarak algılanmamalıdır. Kocası tarafından doğan bebeğin cinsiyeti ya da sağlık durumu nedeniyle sözel ve fiziksel şiddete maruz kalan kadınlar, ailesi tarafından sağlık hizmetlerine ulaşımı engellenlenenler, çocuk aldırmak, tüplerini bağlatmak, sezaryen olmak (yada bunların her birinin tersi) için baskı ve şiddet gören kadınlar ülkemizde de vardır.

Kadınların bu evrensel haklarını bilmeleri çok önemlidir. Tanımlamak çözümün ilk aşamasıdır:

Doğumda kadın haklarının 7 temel ilkesi:

1. Her kadının zarar görememeye ve kötü muameleye maruz kalmamaya hakkı vardır

Kimse size fiziksel şiddet uygulayamaz

2. Her kadının bilgi almaya, aydınlatılmış olarak yapılacak işlemlere onay vermeye ya da bunları reddetmeye, vereceği kararlara ve tercihlerine saygı duyulmasına hakkı vardır. Buna teknik olarak imkan olan yerlerde yanında refakatçi bulundurma hakkı da dahildir.

Kimse size bilginiz olmadan bir işlem yapamaz veya onamınız olmayan bir işlemi yapmaya zorlayamaz.

3. Her kadının mahremiyet ve kişisel bilgilerinin gizli tutulmasına hakkı vardır.

Kimse sizi ya da kişisel bilgilerinizi teşhir edemez

4. Her kadının onurlu ve saygılı muamele görme hakkı vardır.

Kimse sizi aşağılayamaz ve kimse size sözel ve psikolojik şiddet uygulayamaz

5.Her kadının ayrımcılığa uğramadan eşit muamele görmeye ve adil bir bakıma hakkı vardır.

Kimse size hoşlanmadığı bir özelliğinizden ötürü kötü davranamaz.

6. Her kadının mümkün olan en yüksek standartta sağlık hizmeti almaya hakki vardır.

Kimse sizin ihtiyacınız olan sağlık hizmetini almanızı engelleyemez.

7. Her kadının özgürlük, otonomi, kendi kararlarını verme ve baskıya maruz kalmama hakkı vardır

Kimse sizi ya da bebeğinizi zorla alıkoyamaz (adli makamlar hariç.)

Her bir madde üzerine ayrı ayrı yazı, hatta kitap yazılabilir. Burada ayrıntılı örnekler verme şansımız yok. Ancak her kadının bu temel haklarını bilmesi gerekir. Bilmelidir ki hak ihlali yaşarsa fark edebilsin. Hakkının ihlal edildiğini bilmezse, başına geleni normal karşılayacak veya utandığı için kimseye söyleyemeyecektir. Doğum bir kadın için çok önemlidir. Doğum ve ilişkili süreç kadınların anılarında ömür boyu kalır. Bir kadının kucağına sağlıklı bebek vermek için uğraşmak kadar, o bebeğin nasıl verildiğinin de büyük önemi vardır.