Lohusa mı loğusa mu?

Geçen hafta mutlaka bir yerlerde gözünüze çarpmıştır. Uykusuz Anneler Kulübü yeni annelerin yaşadıkları psikolojik zorluklara dikkat çekmek ve onlara yalnız değilsiniz demek için "Lohusa Depresyonu Farkındalık Haftası" düzenledi... Hafta boyunca çeşitli uzmanlar, tecrübeli, tecrübesiz anneler online ve offline etkinliklerde bu konuda konuştular. Cumartesi günü yayınlanan röportajım da bu konu üzerineydi...

Burada bir parantez açmak istiyorum. Gazetede yayınlanan yazılar yazarların elinden çıkar, sayfa editörlerince okunur ve sonra da son okumaya gider. Yani yayınlanan bir yazı en az üç kişinin elinden geçmiş demektir. Lohusa Depresyonu Farkındalık Haftasıyla ilgili röportajımda hiç yoksa 20 kere geçen "Lohusa" kelimesi gazetede "Loğusa" diye yayınlandı. Ben de okuyucular gibi bunu gazete basıldıktan sonra gördüm.

Birçok okuyucumdan "Damla, kelimeyi yanlış yazdığının farkında mısın, bu yanlışı nasıl yaptın?" gibi mesajlar aldım. Haklıydılar,bir yazıda aynı anlama gelen bir kelime iki farklı şekilde yazılmış ve epey kafa karıştırıcı olmuştu. Utandım.

Bunun üzerine araştırmaya başladım. Hangisi doğruydu, lohusa mı loğusa mı? İşte bu yazı bu kelimenin kökeni, anlamı, kullanımı üzerine...

Vardığım sonuçlar şöyle:

*Lohusa kelimesi Yunancada Lehona (yatak) anlamına gelen kelimeden türetilmiştir. Yine Yunanca Lohia kelimesi doğumdan sonra annenin genital yollarından gelen akıntı anlamına gelir. Latincesi Puerpera (İngiliz dilinde de bu haliyle kullanılıyor) Farçası Zaçe, Almancası: Wöcherin (Wochenbett- hafta yatağı)...

*Tarihte "lohusa" kelimesini kullanan en eski kaynağın ise Hızır Paşa tarafından yazılan "Müntehab-ı Şifa" olduğu söyleniyor.

*Bu bilgiler bize doğru yazımın "H" ile olduğuna dair ipucu veriyor. Aynı şekilde Türk Dil Kurumu da kelimeyi "H" ile yazıyor.

*Eskileri bırakıp yeni kaynaklara gelirsek google'a "Loğusa" yazınca kelimeyi düzeltip "h"li yazım öneriyor.

*Lakin bunlara karşı Necmiye Alpay tarafından yazılan 2015 baskısı Türkçe Sorunları Kılavuzu'nda kelime loğusa olarak geçiyor; keza Ali Püsküllüoğlu'nun 2005 baskısı Büyük Türkçe Sözlüğünde de yazım "loğusa" şeklinde. Nijat Özyön'ün hazırladığı Büyük Dil Kılavuzu da (1.baskısı 1985) "ğ" li kullanımı almış.

Anlaşılan o ki Türk dili bu kelimeyi nasıl kullanacağı konusunda fikir birliğine varamamış. akıl yürütme sonucu vardığım yer kelimenin esasının Lohusa olduğu fakat kullanımda h'nin ğ'ye dönüştüğü yönünde. Gazete yazılıp "gazte" diye söylenişte olduğu gibi.

Sonuç olarak ister "Loğusa" deyin, ister "Lohusa" bu dönemini yaşayan kadınların hassasiyetlerini bilin yeter...